Mekke ve Medine'nin ilk fotoğrafları

Sultan II. Abdülhamid’in çektirdi?i Mekke Medine foto?raflary gün yüzüne çykty. Y?te mukaddes mekanlaryn, geçmi?ini gösteren tarihi foto?raflar
MEKKE ve MEDYNE’nin ilk Foto?raflary Gün Yüzüne Çykty

Osmanly Devleti’nde foto?rafçyly?yn en büyük destekçisi olan Sultan II. Abdülhamid’in bizzat çektirdi?i Mekke ve Medine’ye ait ilk foto?raflar Yitik Hazine Yayynlary tarafyndan “II. Abdülhamid Yyldyz Albümleri Mekke-Medine” ismiyle yayynlandy.

Albümü hazyrlayan Mehmet Bahadyr DÖRDÜNCÜ yapty?y açyklamada ?unlary söyledi: “Dünya dengelerinin tamamen Osmanlylaryn aleyhine döndü?ü bir devirde tahta çykan Sultan II. Abdülhamid, Osmanly co?rafyasyny foto?raflardan takip etmi?tir.

Günümüzdeki MOBESE sisteminin bir benzerinin bizzat padi?ah tarafyndan foto?raflarla yapyldy?yny görmekteyiz. Foto?raflar sayesinde Mysyr’dan Balkanlar’a, Arabistan’dan Kafkaslar’a kadar geni? bir co?rafyayy tanyma imkânyna sahip olan sultan, kendisinin gitme imkâny bulamady?y yerleri ve buralarda yapylan faaliyetleri foto?raflardan ö?renmi?tir.”


80 civarynda foto?raftan olu?an albümün kapa?y orijinal haline sadyk kalynarak bordo kadife üzerine altyn yaldyz basky ve kadife kabartma olarak hazyrlanmy?. Albüm, Osmanlyda foto?rafçyly?yn kysa tarihçesini anlatarak ba?lyyor. II. Abdülhamid’in foto?rafçyly?a olan ilgisinin anlatyldy?y yazylaryn ardyndan, foto?raflar hakkynda genel bilgiler veriliyor.

Osmanlylaryn Mekke ve Medine’ye yaptyklary hizmetlerin özet olarak anlatyldy?y bölümde bölgede bulunan Osmanly eserleri, Surre Alaylary ve Hicaz Demiryolu da kysaca anlatylyyor. Yazylaryn kysa tutulmasyndaki amaç; albümün yazylara bo?ulmasyny önlemek ve foto?raflary ön planda tutmak olarak açyklanmy?.

Giri? kysmynyn son kysmynda ise bölgenin Osmanlynyn elinden çyky?y anylarla anlatylyyor. Özellikle Medine Müdafii Fahrettin Pa?anyn destansy savunmasyndan bahsediliyor. Konu anlatymlary Sultan Abdülhamid’in çektirdi?i foto?raflarla zenginle?tirilmi?.

Eserde foto?rafly kysym, Mekke ve Medine’yi gösteren bir harita ile ba?lyyor ve Osmanlylaryn Lübnan’dan ba?layarak ilerledi?i Hac yolunu göstererek önce Mekke’ye ardyndan Medine’ye oradan da Taif’e ula?an bir güzergâh izliyor. Eserin en sonunda panoramik olarak çekilmi? 6 parçadan olu?an Mekke ve 12 parçadan olu?an Medine resimleri dijital ortamda birle?tirilerek konulmu?.

Mehmet Bahadyr DÖRDÜNCÜ Abdülhamid için foto?rafyn önemini Abdülhamid’in bir sözü ile anlatyyor. “Her resim bir fikirdir. Bir resim yüz sayfalyk yazy ile ifade olunamayacak siyasi, hissî manalary telkin eder. Onun için ben, tahrir-i mündericattan (yazyly bilgilerden) ziyade, resimlerden istifade ederim.” Özellikle Mekke ve Medine’nin ilk foto?raflary olan Albay Sadyk Bey’in çekti?i foto?raflaryn çok yypranmy? oldu?unu belirten DÖRDÜNCÜ, foto?raflarda zaman içinde olu?an nemlenme ve mantarlanma dolayysyyla foto?raflaryn bazylarynyn dijital ortamda temizlendi?ini ve uygulanan filtrelerle daha görünür hale getirildi?ini belirtiyor.

Mekke Medine Albümü son yüzyyl içinde Mekke ve Medine’nin ya?ady?y de?i?imi göstermesi bakymyndan da ayry bir önem ta?yyor. Foto?raflaryn pek ço?unda bulunan Osmanly eserleri günümüzde bulunmuyor. Mekke’yi koruyan Hint ve Fülfül Kalelerinden sonra 2001 yylynda Ecyad Kalesi’nin de yykylmasy ile Mekke’deki Osmanly izleri iyice azalmy? bulunuyor. Tavaf alanynyn içinde bulunan Kütüphane, Muvakkithane (Namaz vakitlerinin belirlendi?i yer), Minber, mezheplere ait yerler ve di?er yapylar tamamen kaldyrylmy? durumda. Tavaf alanynda Osmanlydan geriye Revaklar ve Kâbe’nin üzerinde bulunan Altynoluk’tan ba?ka bir eser kalmady?y görülüyor.

Mekke’de bulunan ve Hz. Muhammed’in (s.a.s.) annesi Hz. Âmine; e?i Hz. Hatice; amcasy Ebu Talip ve Mekke’de vefat eden di?er yakynlaryna ait Cennet’ül Mualla Mezarly?y foto?rafynda Osmanlylaryn yaptyrmy? oldu?u türbeler gözükürken günümüzde Cennet’ül Mualla Mezarly?y dümdüz bir vaziyette bulunuyor. Bu gün Medine’de Mescid-i Nebevi’de bulunan Osmanly eserlerinin pek ço?u kaldyrylmy? durumda. Kanuni zamanynda yaptyrylan surlar yykylmy?, karakolhaneler, ky?lalar da ortadan kaldyrylmy?tyr.
Osmanly dönemi ile günümüzün Mekke Medine’si arasynda bu kadar fark olmasynyn nedenini Mehmet Bahadyr DÖRDÜNCÜ ?öyle anlatyyor: “Bizim bu albümü hazyrlamaktaki amacymyz bir kimseyi veya devleti suçlamak de?ildir eserin hazyrlanmasyndaki amaç; bu eserlerden günümüz insanynyn da haberdar olmasydyr. Evet, günümüzdeki Mekke Medine, Osmanly dönemine göre çok büyük farklylyklar gösteriyor. Bazy mezheplerin anlayy?lary ve bazy maddi kaygylardan dolayy Osmanlydan sonra bölgede çok büyük de?i?iklikler oldu?u muhakkak. Tarih boyunca bir bölgeye hâkim olan üstün kültür o bölgeden çekilince yerine gelen kültür eskisinin bo?lu?unu dolduramady?y zaman ondan geriye kalan eserleri ortadan kaldyrmaya çaly?yr. Bunun tarih boyunca pek çok örne?i var: Persler ve Mo?ollar gibi… Sanyrym bu co?rafyalarda da benzer bir durum söz konusu.

DÖRDÜNCÜ, II. Abdülhamid yyldyz albümlerinin padi?ah için de çok büyük manalar ta?ydy?yny bu foto?raflaryn bulundu?u albümlerin di?erlerinden daha ihtimamla hazyrlanmy? olduklaryny belki de hacca gidemeyen padi?ahyn bu foto?raflarla Mukaddes Topraklara duydu?u hasreti giderdi?ini belirtiyor.
Albümde yer alan ilginç bilgilerden birkaçy ?öyle:

Medine’de Hz. Peygamberin kabrinin bulundu?u Ye?il Kubbe, II. Mahmud zamanynda yapylmy?

Medine’de, Osmanlylaryn peygambere duydu?u saygydan dolayy, hiçbir binanyn Ravza-y Mutahhara’dan daha yüksek olmasyna izin verilmemi?.

Medine’de yer alan Mescid-i Nebevi’nin in?aatynda kullanylan eserlerin en kaliteli malzemeden yapylmasyna çaly?ylmy?. Mescit içinde Türk çinileri kullanylmy?.

Mescid-i Nebevi’nin zemininde yer alan Hindistan seccadeleri kaldyrylmy? yerine U?ak, Hereke, Isparta ve Gördes’ten getirtilen özel yapym Anadolu halylary serilmi?.

Sel baskynlary ile tahrip olan Kâbe IV. Murad, II. Mustafa ve Mehmed Re?ad tarafyndan tamir ettirilmi?.

Çelebi Mehmed’den itibaren Osmanlylar Kutsal Topraklara Surre Alaylary göndermi?ler. Yavuz’dan Vahdettin’e kadar Osmanly padi?ahlary bölgeye yardymlarda bulunmu? ya bina yaptyrmy? ya da mevcut binalary tamir ettirmi?ler.

Kanuni zamanynda Mekke’ye ilk medreseler yaptyrylmy? ve bu medreselerin planlary Mimar Sinan’a çizdirilmi?.

Osmanlylar Mekke ve Medine’de gerek Hz. Peygamberin gerekse Sahabilerin anylaryny ya?atmak için bazy mekânlara mescitler yapmy?lar.

Yitik Hazine Yayynlary tarafyndan piyasaya sürülen albüm özellikle yitirilen hazine de?erindeki Osmanly eserlerini foto?rafla dahi olsa göstermesi bakymyndan çok anlamly bir i? görüyor.

Ecyad Kalesi’nde dalgalanan Osmanly Sanca?yny, Mekke’yi bekleyen Türk askerlerini, Bölgeye yapylan onlarca Osmanly eserini Kâbe çevresinin ve Mekke’nin Medine’nin hiç bir ticari kazanç u?runa kirletilmedi?i en saf hâllerini, develer ile gelen Hac kafilelerini, Surre Alaylaryny, Hicaz Demiryollaryny görmek isteyenler bu albümü kaçyrmamaly.