TEKNOLOJİ EĞİTİMİ

Teknolojik araçlar insan hayatını kuşatmıştır. Birey evinde, mutfakta, oturma odasında işe giderken, haberleşirken, iş yerinde ve tatilde her an teknolojiyle iç içedir. El becerisine dayalı işin mahiyeti değişmiştir. Günümüzde yapılan işler teknoloji temelli hale gelmiştir. Teknolojinin yayılması ve bütün insanları ve yaşamları etkilemesi teknolojinin öğretilmesine temel olmuştur (29).

Batıda endüstriyel sanatlar olarak adlandırılan ve pratik becerileri daha çok öne çıkaran yaklaşım giderek teknolojik süreç ve işlemleri bütünsel bir yapı içinde kapsayacak biçimde genişleyerek teknoloji eğitimi adını alan bir dönüşüme uğramıştır (30).

Pratik becerileri öne çıkaran iş eğitimi derslerinde teknolojik süreçleri, ürünleri, kavramları ve bilimsel düşünme sürecini öne çıkaran teknoloji eğitimi derslerine geçilmiştir. Teknoloji eğitimi ile bilimsel ve teknolojik ilkelerin algılanması, kişilere mal edilmesi ve uygulanması kastedilmektedir.

Teknoloji Eğitimi teknolojide meydana gelen değişmelere bağlı olarak dinamik bir süreçtir. Teknolojinin amaç ve muhtevasında sürekli bir gelişme sağlanmalıdır. Bu gelişmenin sağlanmasında, diğer ülkelerde teknoloji eğitiminin nasıl anlaşıldığı ve uygulandığının bilinmesi ülkemizdeki uygulamalar için önemli katkılar sağlayacaktır. Özellikle teknoloji eğitiminin amaçlarının bilinmesi bu dersin programının geliştirilmesi için önemlidir. Burada ABD, Japonya ve Yeni Zelanda da uygulanan teknoloji eğitiminin amaçları verilmiştir.

ABD’de okullar ve tüm Amerikalılar kapsayacak şekilde teknoloji kampanyası başlatılmıştır.Teknolojik literatürü içeren yirmi ayrı standart geliştirilmiştir (31).

1.Teknolojik ürünlerin özellikleri

2.Teknolojinin çekirdek kavramları

3.Teknolojinin diğer alanlardaki çalışmalarla ilişkisi

4.Teknolojinin sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi etkileri

5.Teknolojinin çevreye etkisi

6.Teknolojinin toplumsal çevrede rolü

7.Tarihte teknolojinin etkisi

8.Teknolojinin tasarım ve çözüm üretmede rolü

9.Araştırma, geliştirme, yenilik ve buluşlar

10.Problem çözme deneyimi

11.Tasarı sürecini uygulama kabiliyeti

12.Temel teknolojik ürün ve sistemleri kullanma

13.Teknolojinin sistem ve ürünler üzerine etkisini değerlendirme

14.İlaç teknolojileri

15.Biyoteknolojiler

16.Enerji ve Güç

17.Bilgi ve İletişim

18.Taşıma

19.Üretim

20.Yapı

Bu konu başlıklarını, teknolojinin doğası, teknoloji ve toplum, tasarı, teknolojik dünya ve yetenekler, teknolojik gelişmeyi gösterecek rehber alanlar olarak beş başlık altında toplamak mümkündür. Teknolojinin doğası ve teknolojinin topluma etkisi üzerinde daha çok durulduğu görülmektedir.

Japonya’da 1980’den sonra iş yaşamında ve toplumdaki değişmelere cevap vermek için teknoloji eğitimi programında değişiklikler yapılmıştır.Teknoloji eğitiminin yeni genel amaçları belirlenmiştir(32).

1.Yaratıcı ve üretici deneyimler sayesinde temel teknolojik becerileri öğrenmelerine yardımcı olmak, modern teknolojiyi anlamalarını ve uygulama için temel tutumlar geliştirmek

2.Tasarılar ve deneyimler yoluyla problem çözme için akılcı, yaratıcı tutum ve beceriler geliştirmek

3.Makine ve araçlarla yapılan deneyimler sayesinde günlük yaşam ve teknolojinin arsındaki ilişkiyi anlamalarına yardımcı olmak.

Son yıllarda Japonya’da başka bir ana hedef elektronik ve mekaniğin birleşmesinden oluşan “mechatronics” konularının bağımsız projelerle uygulanması olmuştur. Bu becerileri kazandırmak amacıyla şu içerik hazırlanmıştır.

1.Makine ve araçlarda mekanik ve elektroniğin birleştirilmesi

2.Algılayıcıların özellikleri ve ilkeleri

3.Agılayıcı ve bilgisayarlar; Paralel dijital dönüştürme, mantık döngüsü, işaretler

4.Hareket sağlayıcıların (actuators) özellikleri ve tipleri

5.Hareket kontrolü

6.Mekanik ve güç ileten araçlar.

Bu içeriğe bağlı olarak tasarlama, üretme, araştırma ve deneyimlere bağlı projeler verilmektedir. Robot tasarlama ve üretimi, uzaktan kontrol sistemleri tasarlama ve kullanma gibi projeler verilmektedir (33). Japonya’da teknoloji eğitiminde robot teknolojileri, bilgisayar teknolojileri ile iletişim ve bilgi teknolojilerinin öncelikli hedefler olarak belirlendiği anlaşılmaktadır.

Yeni Zelanda da ise Teknoloji eğitiminin amaçları bakanlığının yaptığı çalışmalar sonucunda yeniden belirlenmiştir Teknoloji eğitimi ile öğrencilerde teknolojik bilgi, anlayış ve yetenek kazandırarak teknoloji ve toplum ilişkisini anlamaları amaçlanmıştır (34).

Hazırlanan bu genel hedeflere ulaşmak amacıyla içerik olarak aşağıda ki konu başlıkları belirlenmiştir.

Materyal Teknolojisi

Bilgi ve iletişim teknolojileri

Elektronik ve kontrol teknolojileri

Bioteknoloji

Yapı ve mekanik

Üretim teknolojileri ve süreçler

Yiyecek teknolojileri

Teknolojik bilginin yerleşmesi için teknolojik kavramların program içerisinde kazandırılması gerekmektedir. Hazırlanan yeni programda teknolojik gelişmeyle kullanılmaya başlanmış kavramların öğrencilere kazandırılması hedeflenmiştir. Bu kavramlar, estetik, etkililik, ergonomi,geri besleme, güvenirlik, optimum vb.

Örnek alınan ülkelerde teknoloji eğitiminin yeniden ele alındığı gelişmelere göre yeniden amaç ve içerik belirlendiği görülmektedir. Teknoloji eğitiminin yirminci yüzyıl başındaki iş eğitimi dersleri gibi işlenemeyeceği açıktır. Teknolojik süreçlere, teknolojik kavramlara, yeni bilgi teknolojilerine, bilim ve teknolojinin genel yapısına uygun, tasarlama, uygulama ve problem çözmeye öncelik verilmesi gerekir.

Günümüz insanından beklenen özellikler büyük oranda değişmiştir. Türkiye Bilişim Vakfı bilişim çağında(35).“Düşünme, algılama, karar verme ve problem çözme yetenekleri gelişmiş, çevreye ve değişen koşullara uyum gösterebilen, sanata, araştırma ve geliştirmeye, bilim ve teknoloji üretimine yatkın ve beceri düzeyi yüksek” insanlara ihtiyaç olduğunu belirtmiştir. Teknoloji eğitiminde yeni amaçlar hazırlanırken bilişim çağının insanında bulunması gereken özelliklerde dikkate alınmalıdır.

Ülkemizde teknoloji eğitiminin ve niteliğinin tam anlaşıldığı söylenemez. Bu eğitime günümüzde de çoğu durumda teknoloji kavramından uzakta, geleneksel bir anlayışla ve geçmişte uygulanan el işi ve ev işi gibi basit becerileri öne çıkaran program mantığı içinde bakılmakta, teknoloji çağında teknoloji kültüründen yoksun bir işleyiş sürmektedir (36).

Günümüzde iş eğitimi dersleri el becerilerinin temel alındığı yaklaşımda geleneksel derslerin yanında ve onlarla ilişki kurmadan uygulamadan örneklerle bireye basit becerilerin öğretimi öne çıkarılmıştır. Burada kazandırılmak istenen el becerileri ile teknolojik ilkeler arasında ilişki çoğu durumda göz ardı edilmiş, konunun bilimsel boyutları önemsenmemiştir.

1970’lerden sonra birçok ülkede iş eğitimi kavramının teknoloji ve sistem temeline dayalı olarak geliştirmeye başlandığı gözlenmektedir. Ancak ülkemizde bu geçiş sağlanamamış bu derslerde bazen tasarım bazen de el sanatları ve el becerisi tek başına sistem bütünlüğü olmaksızın etkinliklerin esasını oluşturmaktadır. Bugünkü uygulamalarda teknoloji boyutuna yeterinde değinilmediği gözlenmektedir (37).

Teknoloji eğitiminde karşılaşılan sorunların bazıları ülkemize özgüdür. Bunlar daha çok teknoloji eğitimine ilişkin anlayış eksikliği ve kaynak yetersizliğine bağlıdır. Bazı sorunlar ise birçok ülkede görülen dersin yapısıyla ilgili sorunlardır.Bu sorunlar aşağıda verilen başlıklar altında toplanabilir.

1.Program Değiştirme Zorluğu: Teknoloji eğitimi programına teknolojide ve iş yaşamındaki değişmelere bağlı olarak en geç on yılda bir gelişmelerin yansıtılması gerekir. Teknoloji eğitimimin içeriği teknoloji dünyası, ülkelerin genel teknoloji politikası ve çalışma dünyasıyla yakından ilgilidir.

2.Üst Öğrenim Kurumlarına Öğrenci Yetiştirmenin Öne Çıkarılması: Okulların İlköğretim’den başlayarak üst öğrenim kurumlarına öğrenci yetiştirme görevini öne çıkarması üst öğrenime devam etmeyen öğrenciler bakımından eşitsizlik yaratmaktadır (3.

3.Giriş Sınavları Baskısı: Yükseköğretime gidecek grup için, bütün öğrencilerin yaşama hazırlanma gereksinimleri göz ardı edilerek bütün öğrenciler için sınavlarda soru sorulan derslere ağırlık verilmektedir. Ortaöğretim ve Yükseköğretime giriş sınavlarında ki yüksek rekabet öğrencilerin sınavlarda soru çıkan derslere ağırlık vermelerine neden olmaktadır.

4.Program Sürelerinde Oynama: Veliler ve diğer faktörler sonucunda teknoloji eğitimi haftalık ders saatlerinde bakanlıklar tarafından oynamalar olmaktadır. 1994 yılında program içeriğinde bir değişiklik yapılmadan haftalık ders süresi 3 saate düşürülmüştür. 1997 yılındaki düzenlemeyle bu süre haftalık 2 saate düşürülmüştür (39). Japonya’da da velilerin dershaneler için daha fazla zaman istemesinden dolayı ev ekonomisi ve teknoloji eğitiminin süresinde yüzde 50 azaltma olmuştur (40)

5.Teknoloji Eğitiminde Araştırma Eksikliği: Teknoloji eğitiminde insan kaynağı ve ekonomik anlamda araştırma eksikliği görülmektedir. Teknoloji eğitimi için devamlı ekonomik yatırım gerekmektedir.

ÖNERİLER

Makalemizin genel çerçevesi içerisinde, teknoloji eğitiminde karşılaşılan problemlerin çözümü için şu öneriler ileri sürülebilir.

1.Teknoloji eğitiminin hederleri belirlenirken ülkenin genel bilim ve teknoloji politikası göz önünde bulundurulmalıdır.

2.Teknoloji kültürünün yerleştirilmesinde öğretim yöntemi olarak bilimsel çalışma ve proje (tasarlama-üretme)yöntemi kullanılmalıdır.

3.Teknoloji eğitimini basit ev ve el işleri yaptırmak olarak anlamak yerine teknolojik süreci ve üretimi anlamayı ön plana çıkarmak gerekir.

4.Teknoloji eğitimi programı kısa aralıklarla araştırmalara, teknolojiye ve iş dünyasındaki değişmelere bağlı olarak yenilenmelidir.

5.Bilişim çağının gerekleri göz önüne alınarak bilgi ve iletişim teknolojilerine teknoloji eğitimi içerisinde daha çok yer verilmelidir.

6.Araştırma ve geliştirme günümüzde bilim ve teknolojiyle birlikte anılmakta, buluş ve yeniliklerin ortaya çıkarılmasında kilit rol üstlenmektedir. Teknoloji ve diğer derslerde öğrencileri araştırmaya yönlendirecek çalışmalar yaptırılmalıdır.

7.Teknoloji derslerinde, öğrencilerde teknolojiye karşı olumlu tutum geliştirilerek onların hayatları boyunca işlerinde ve özel yaşamlarında teknolojiyi takip ederek uygulayan insanlar olmaları sağlanmalıdır.