Teknoloji ve Tasarım Dersinde Ölçme Değerlendirme

Ölçme ve Değerlendirmede Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme yaparken aşağıdaki noktalara dikkat etmeleri
daha geçerli ve güvenilir değerlendirme yapmalarına katkı sağlayacaktır:

1. Ölçme ve değerlendirme araçları ve değerlendirme ölçütlerinin programın temel
amaçlarına hizmet eder nitelikte olmalarına ve programda kazandırılması hedeflenen
becerileri kapsamasına dikkat edilmelidir.

2. Öğretim programında sunulan ölçme ve değerlendirme amaçlı formlar örnek olarak
sunulmuştur. Bu formların aynı şekilde kullanılması zorunlu değildir. Formlar ve
formlarda yer alan ölçütler, sınıf mevcudu, çevre ve sınıf imkânları, dersin işleniş
yöntemi, süre vb. faktörler göz önünde bulundurularak yeniden yapılandırılabilir. Zümre
kararı ile kullanılabilir. Form kullanma şartları uygun olmayan durumlarda açık uçlu
sorularla da değerlendirme yapılabilir.

3. Öğrencilerin performansına ilişkin değerlendirme sonuçları hakkında öğrencilere
değerlendirme sonrasında mümkün olduğunca kısa sürede geri bildirim verilmelidir.

4. Aşağıda örnek olarak verilen genel gözlem formu öğrencilerin sınıf içi etkinliklere
katılımlarını değerlendirmek amacıyla kullanılabilir. Verilen gözlem formu her kuşak için
kullanılabilir. Ancak öğretmenler isterlerse her kuşağa ilişkin özel ölçütler yazarak   13
gözlem formunu geliştirebilirler. Kılavuzda verilen gözlem formları gözden geçirilerek
verilen ölçütler sadeleştirilerek zümre kararı ile kullanılabilir.

5. Kılavuzda yer alan gözlem formlarındaki ölçütler etkinliğin yıllık plana göre akışını
yansıtmaktadır. Öğrenciler tarafından o etkinlikte gerçekleştirmesi beklenen tutum ve
davranışların listesi niteliğindedir. Bunun için etkinlik için ayrılan süre dikkate alındığında
gözlenmesi gereken ölçüt haftalık birkaç tane olacaktır. Bu da etkinliğin uyun hızda
ilerlemesini ve öğrencinin eksik kaldığı noktaları tespit etmenize imkân verecektir.

6. Öğretmenler ürün dosyasını değerlendirmek için yapılmış olan dereceli puanlama
anahtarlarındaki ölçütlerin (nitelikler) sayısını öğretmenler artırarak daha ayrıntılı
anahtarlar düzenleyebilirler. Böylece ölçütlerin tanımları daha kısaltılmış olur ve
değerlendirmede kolaylık sağlanmış olur. Ayrıca dereceli puanlama anahtarlarındaki
düzeylerin sayısı da 3’ten 4’e çıkarılabilir böylece daha güvenilir bir değerlendirme
yapılmış olur.

7. Öğrencilere etkinlik öncesi değerlendirmeye yönelik bilgi verilmeli, dereceli puanlama
anahtarları, gözlem formları sınıf içinde panoya asılmalı veya imkânlar dâhilinde
çoğaltılarak öğrencilere verilmelidir. Öğrenciden etkinlik sürecinde ne beklendiği
açıklanmalıdır.

8. “İlk Adım” etkinliği için gözlem formu kullanılmayabilir.

Teknoloji ve Tasarım Dersinde Ölçme ve Değerlendirme
Ölçme ve değerlendirme, öğrenme-öğretme sürecinde öğrencilerin başarılarını saptamak, eksikliklerini belirlemek, öğrencinin süreç içerisindeki gelişimine ilişkin geri bildirim sağlamak amacıyla yapılır. Bu programda değerlendirme, öğrenme sürecine önem verir ve öğrencinin gelişimini izlemeyi amaçlar.

Değerlendirme yapılırken öğrencilerin;

Problem çözme yeteneklerinin ne kadar geliştiği,

Üst düzey düşünme becerilerinin ne kadar geliştiği,

Üretim sürecinde ne kadar öz güvene sahip olduğu,

Estetik görüşlerinin ne kadar geliştiği,

Sosyal becerilerinin ne kadar geliştiği göz önünde bulundurulur.

Performans Değerlendirme:

Öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alarak onların bilgi ve becerilerini eyleme dönüştürmelerini, gerçek yaşama aktarmalarını sağlayacak durum ve ödevler aracılığıyla değerlendirme yapmak biçiminde tanımlanabilir. Performans

değerlendirme gözlenebilen bir performans veya somut bir ürünle sonuçlanmaktadır. Öğretmenler performans değerlendirmeyi, kompleks bilişsel öğrenmeyi gözlemlemek için kullanabileceği gibi akademik alanlardaki tutumları ve sosyal becerileri gözlemlemek için de kullanabilirler. Öğretmenler performans değerlendirmede oluşturacakları

durumlar/verecekleri görevler ile öğrencilerin yaptıkları analizleri, problem çözmelerini, verdikleri kararları, arkadaşları ile iş birliği içinde çalışmalarını, sözel sunumlarını ve bir ürünü oluşturmalarını doğrudan gözlemleyebilir ve onlara not verebilirler (Kubiszyn ve Borich, 2003).

Teknoloji ve tasarım dersi kapsamında öğrenci performansının değerlendirilmesi için kullanılması önerilen bazı araç ve yöntemleri şöyle sıralayabiliriz:

Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolio):

Kuşak süresince öğrencilerin çalışmalarını, harcadığı çabayı, ürünün tüm gelişim aşamalarını kanıtlarıyla gösteren bir dosyadır. Öğrencinin kuşak içi

etkinlikler sırasında yaptığı çalışmalarından beğendiği ve performansını yansıttığına inandıklarını seçmesi sonucunda oluşan öğrenci ürün dosyası,

aynı zamanda hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme aracıdır.

Öğrenci ürün dosyasının amacı nedir?

Ürün dosyaları birçok amaç için kullanılabilir. Bunlar (Airasian, 1994);

￿ Öğrencilerin tipik performanslarının kaydedilmesi ile gelecek yıllarda öğretmenlere veri sağlamak
￿ Öğrencinin gelişimini kanıtlarla ve daha sağlıklı izlemek
￿ Ailelere öğrencinin performansını göstermek için örnekler sağlamak ve aileyi öğrencinin eğitimine katmak
￿ Öğrencinin öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve kendi kendini
değerlendirme becerisi kazandırmak
￿ Bir konu alanında iyi bir performans oluştuğunda, öğrencileri bu performans
hakkındaki düşüncelerle teşvik etmek, güdülemek
￿ Öğretim programında gelişmeye ihtiyaç olan alanları belirlemek
￿ Öğrencileri değerlendirmek

Öğrencinin her kuşak için ayrı ayrı oluşturduğu, değerlendirmeye temel oluşturacak öğrenme kanıtları öğrenci ürün dosyasında toplanır. Bir kuşak içinde öğrenciler bir etkinlik yapmış iseler bunu ürün dosyalarına koyarlar. Eğer öğrenciler birden fazla bireysel etkinlik yapmış iseler en çok beğendikleri, sevdikleri çalışmalarını seçerek ürün dosyalarına koyarlar.

Ancak bunu seçme gerekçelerini açıklarlar. Öğrencilerin her kuşakta hazırladıkları günlükler ve öz değerlendirme çalışmaları da ürün dosyalarına konulur. Etkinlik sürecinde etkinliği destekleyici diğer çalışmalar (araştırma,
bulunan belgeler vb.) da ürün dosyasına konur.

Günlük:
Öğrencinin öğrenme sürecinde yaptığı arama, araştırma, sorgulama, deneme, gözlem, öneri vb. çalışmalarını yazdığı, duygu ve düşüncelerini ifade ettiği yazılı belgelerdir.
Öğrenciler, tasarım sürecinde yaptıkları her çalışmayı, yaşadıklarını, duygu ve düşüncelerini tasarım günlüklerine yazarak ifade ederler. Günlüklerle etkinlik sürecini bizlere yansıtırlar. Değerlendirmeye esas ölçütlerin varlığına delil oluştururlar.

Gözlem:
Teknoloji ve tasarım dersinde öğretmen öğrencilerin;
Soru ve önerilere verdikleri cevapları,
Grup çalışmalarına ve tartışmalarına katılımlarını,
Öğretim sürecinde yapılan görevlere gösterdikleri tepkiyi gözlemler.
Öğrenci gözlem formları, öğrencilerin sınıf içi etkinliklerde ve üretime yönelik yapılan çalışmalarda sergiledikleri becerileri tutarlı, güvenilir, geçerli biçimde gözlemlemek amacıyla verilmiştir. Ayrıca öğrencilerin sınıf içi etkinliklerdeki performansınının değerlendirilmesinde de kullanılabilir.

Öğretmenler gözlem yaptıklarında;
Ölçütleri koyarken bütün öğrenciler için aynı standartları kullanır.
Her öğrenciyi birkaç kez gözlemler.
Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemler.
Her öğrenciyi değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre değerlendirir.
Yapılan gözlem için yaptığı değerlendirmeleri, mümkün olduğu kadar gözlem anında kaydeder.
Gözlemler, serbest biçimde yapılabileceği gibi gözlenecek ölçütlerin belirlendiği yapılandırılmış gözlem formlarıyla da yapılabilir. Gözlem formları ile gözlem yapmak, öğretmenin öğrencilerin sergilediği davranışları gözden kaçırmasını, unutmasını engellemek
bakımından gözlemin geçerliliğine ve güvenirliliğine katkı sağlar. Etkinlikler için yapılandırılmış gözlem formları program kılavuzunda ve aşağıda verilmiştir.

Sözlü Sunum:
Teknoloji ve tasarım dersinde öğrencilerin yapacakları sözlü sunumların
değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarları ve öz değerlendirme ölçekleri kullanılır.
Görüşme (Mülakat): Teknoloji ve tasarım dersinde öğretmen öğrencilerin anlama
düzeylerini değerlendirmek ve çalışmalarına farklı açınımlar sağlamak amacıyla görüşme
yapar. Öğrencilerle yapılan görüşmede aşağıda örnek olarak verilen sorulardan yararlanır:
Bir olayı (konuyu, yöntemi, fikri) değişik yolla açıklayabilir misin?
Bu etkinliği tekrar yapsaydın aynı sonuçları bulur muydun?
Bu etkinliği daha kolay yapmanın başka bir yolu var mı?
Bu konuyla ilgili gerçek yaşamından bir örnek verebilir misin?
Öz Değerlendirme: Belli bir konuda bireyin kendi kendisini değerlendirmesidir. Öz değerlendirme öğrencilerin kendilerini keşfetmelerine, güçlü ve zayıf yönlerini tanımalarına yardımcı olur. Ömür boyu kendi performans ve gelişimlerini bağımsız olarak ve gerçekçi şekilde değerlendirmeye yönlendirir. Öğrencilerin bir sonraki adımı tanımlayabilmelerine, kendilerine
olan güvenlerini artırmalarına, öğrenme ve değerlendirme sürecine aktif olarak katılmalarına olanak sağlar.
Öğretmen değerlendirme sürecinde öğrencileri dürüst ve açık olarak kendilerini ifade etmeleri konusunda cesaretlendirir. Öğrencilere bu değerlendirmenin, kendilerinin gelişimlerini izlemek ve eksikliklerini gidermek amacıyla yapıldığı açıklanır.
Bu tür değerlendirmelerin en önemli sınırlılığı yanlılığın varlığıdır. Başlangıçta kendini değerlendirme, öğrencilerin deneyimsizliği nedeniyle yanılgılara neden olabilir. Yine de öğrenciler daha fazla deneyim kazandıkça aldıkları kararlar daha doğru olacaktır.
Ölçütleri belirlenmiş, yapılandırılmış öz değerlendirme formları ile değerlendirmeler yapılabileceği gibi teknoloji ve tasarım dersinde proje geliştirme sürecinde açık uçlu sorularla da değerlendirme yapılabilir. Etkinlikler için kullanılacak öz değerlendirme form örnekleri program kılavuzunda verilmiştir.

Dereceli Puanlama Anahtarı (Rubric):
Öğrencinin gerçekleştirdiği bir çalışmaya ilişkin performansını, belirlenen ölçütler bakımından yetersizden yetkine doğru belirleyen puanlama anahtarıdır. Herhangi bir çalışmanın puanlanması için geliştirilmiş ölçütleri içeren bir araçtır.
Amaçlarına Göre Dereceli Puanlama Anahtarı
Dereceli puanlama anahtarı Bütüncül ve Analitik olarak iki grupta incelenebilir. Genel olarak belli bir yetenek, ögelerine ayrılmadan bir bütün olarak puanlanıyorsa bu holistik (bütüncül) puanlama olmaktadır (Haladyna, 1997). Bütüncül dereceli puanlama anahtarı, üründeki veya çalışmadaki nitelikler hakkında genişçe hükümlere dayanmaktadır (Moskal,2000; 2003).
Analitik puanlama anahtarı, belli bir yeteneği ögelere ayırıp her öge için ayrı bir bütüncül anahtar geliştirmekle oluşturulmaktadır. Analitik anahtarın öğrencilerin eksiklerini tanımaları ve düzeltmeleri açısından faydaları çoktur. Analitik puanlama anahtarları iyi tanımlanmış ve detaylı anahtarlardır (Haladyna, 1997; Moskal, 2000). Etkinlikler için kullanılacak dereceli puanlama anahtarları program kılavuzunda verilmiştir.
Değerlendirme Formlarının Kullanımı
Öğretmen, Teknoloji ve Tasarım dersinde öğrencileri “Ölçme ve Değerlendirme” başlığı altında verilen açıklamaları dikkate alarak değerlendirir.
Teknoloji ve Tasarım dersindeki kuşak içinde yaptığı çalışma sürecinde öğrenci başarısını belirlemek üzere “öğrenci ürün dosyası ve gözlem formları” kullanılır. Öğrencinin ürün dosyalarından alacağı puanlar ile sınıf içi etkinliklerdeki performansını yansıtan puanlar program kılavuzunda verilen öğretmen not çizelgesine işlenir. Öğrencinin sınıf içi etkinliklerdeki performansını puana dönüştürmek amacı ile “gözlem formları” kullanılabilir. Not çizelgesi yardımı ile aritmetik ortalamaya dönüştürülen puan, nota çevrilerek öğrenci başarısı belirlenir. Bir dönem için öğrencinin sınıf içi etkinliklerdeki performansını yansıtan en az bir puan verilir. Birden fazla sınıf içi etkinliklerdeki performansı puanı verilmiş ise bu puanların aritmetik ortalaması alınarak da öğretmen not çizelgesine işlenebilir.

Öz değerlendirme, sınıf içinde yapılan etkinlikler sonrasında yapılabileceği gibi öğrencilerin ürüne yönelik yaptıkları çalışmalardan sonra da yapılabilir. Bu çalışmalar karşılaştıkları güçlükleri, becerilerdeki üstün yönleri, planlı çalışmadaki eksik yönleri vb. açılardan öğrencinin kendisini değerlendirmesine fırsat verir. Her kuşakta üretime dönük faaliyetler, sınıf içinde anlamlı ve uğraştırıcı etkinliklerle yapıldığı için bu çalışmaların kullanılması önerilir. Öz değerlendirme ile amaç öğrenciye not vermek değil, öğrenciye geri bildirim vererek eksiklilerini gidermelerine katkı sağlamaktır. Grup değerlendirme formları da aynı amaçlarla etkinliğin niteliğine göre kullanılır. Yıl sonu notunun belirlenmesinde öğrencinin 1. dönem “sınıf içi etkinliklerdeki performansı”, “Düzen” ve “Kurgu” kuşağı ürün dosyası puanları ile toplanır ve üçünün aritmetik ortalaması 1. dönem notu olarak karneye işlenir. 2. dönemde ise, “sınıf içi etkinliklerdeki performansı” puanları ile “Yapım kuşağı ürün dosyası puanı” toplanır ve aritmetik ortalaması alınarak 2. dönem notu belirlenir. 1. dönem ve 2. dönem notlarının ortalaması ise yıl sonu notu olarak karneye işlenir.