Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu

Son 25-30 yıldır Çocuk Psikiyatrisi kliniklerinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı popülaritesini korumaktadır. Tarihsel süreç içinde minimal beyin disfonksiyonu, hiperkinezi, hiperkinetik sendromu ve hiperaktiviteli dikkat eksik liği sendromu gibi farklı isimlerle ele alınmış, son sınıflama sisteminde ise dikkat eksik liği ve hiperaktivite bozukluğu olarak tanımlanmıştır.DEHB’ nin tanımı ile yukarıda sa yılan tanımlar arasında belirgin farklılıkların olduğu bir gerçektir. Günü müzde DEHB’ nin alt tipleri tarif edilerek tanısal yaklaşım sınırları genişletilmiştir. DEHB çocukluk çağının en önemli psikiyatrik sorunlarının başında gelir. Aileyi, okulu ve toplumu ilgi lendiren yönleriyle ve geniş anlamıyla bir eğitim ve öğretim sorunudur. Sorunun erken teşhisinde tedaviden elde edilen sonuçların yüz güldürücü olması, hiper aktivitenin sağ lık ve eğitim alanında çalışanlar tarafından mutlak bilinmesi gereken konular arasında yer alması gerçeğini göstermektedir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu , Aşırı hareketlilik, Dikkat eksikliği ve İmpulsivite olarak sınıflandırılabilen üç temel belirti kümesinden oluşur.
DEHB’ ye yol açan nedenler hakkında üç teori vardır. Bunlardan ilki DEHB’ nin beyindeki yapısal anormalliklerden kaynaklandığını öne sürer. Beynin bazı bölümleri birbiriyle bağlantı içinde olmadığı ya da etkin iletişim kuramadığı için çocuğun davranış larının kontrol edilemediğine inanılır. DEHB’ ye yol açabilecek ikinci neden de nöral aktarıcılarda bir anormallik olmasıdır. DEHB’ ye yararı olan ilaç tedavilerinin hepsi beyindeki kimyasal sistemler üzerinde işlem yapar ve bu ilaçların eksik nörokimyasal ları tamamlayacağı, beyindeki hücrelerin daha etkin bir şekilde çalışmasını sağlayacağı düşünülür. Son teori ise DEHB’ nin gelişime ait bir gecikmenin sonucu olarak ortaya çıktığını öne sürer. Bu teorinin dayandığı nokta DEHB yaşayan bir çocuğun adeta iki ve dört yaş arasındaki çocuklarda görülen davranış kalıplarıyla hareket ediyor olmasıdır. Çocuk fiziksel büyümesiyle doğru oranda bir olgunlaşma göstermez. O hep 2-4 yaş arasına takılıp kalmıştır. Çocuk ilkokula geldiğinde artık davranışları yaşıtlarıyla farklılık gösteriyordur. DEHB yaşayan çocuğun ortaokula geldiğinde bu sorunundan kurtulabileceği iddiası bu teoriden kaynaklanmaktadır. Ama bazı uzmanlar DEHB yaşayan çocukların bu sorundan “yaşça büyüdüklerinde” değil, “bu sorunun üstesinden gelecek kadar büyüdüklerinde” kurtulduklarını söylerler. Çocukların %2’ si, yetişkinlik döneminde de aynı sorunu yaşamaktadır.
AŞIRI HAREKETLİLİK (HİPERAKTİVİTE): Aslında her çocuğun hareketli olması beklenir. Çocuk koşar, düşer ve gürültü çıkararak oynar. Bunların hepsi doğal karşılanabilir. Ancak DEHB’ DA ise çocuğun hareketliği aşırıdır ve yaşıtlarıyla kıyaslandığında farklılık hemen anlaşılır. Genellikle bu çocuklar bir motor tarafından sürülüyormuş gibi sürekli hareket halindedirler. Bitmek tükenmek bilmeyen bir enerjileri vardır. Yükseklere tırmanır, koltuk tepelerinde gezer, ev içinde koşuşturur ve dur sözünden anlamazlar. Sakin bir şeklide oynamayı beceremez, bir süre sakin bir şekilde oturamazlar. Oturmaları gereken durumlarda ise elleri ayakları kıpır kıpırdır. Çok konuşur, iki kişi konuşurken sık sık lafa girerler. Masanın başında oturamaz, dolayısıyla derslerini uygun mekanlarda çalışamazlar.
DİKKAT EKSİKLİĞİ: Çocukta dikkat kusuru özellikle eğitim hayatının başlamasıyla belirgin hale gelir. Okul öncesi dönemde de her şeyden çabuk sıkılan ve bıkan bu çocuklar, oyuncaklardan dahi sıkılıp kısa bir süre sonra onları parçalamayı tercih ederler. Okulun başlamasıyla birlikte öğrenmeye karşı ilgisizdirler. Ödev yapmayı sevmez, anne/baba ve öğretmenin zoruyla ödev yaparlar. Ödevleri yapmakta hayli zorlanırlar. Masanın başına oturamaz, otursalar dahi çeşitli bahaneler uydurarak (tuvalete gitme, su içme gibi) sık sık masa başından kalkarlar. Anne /babayı ders çalışırken sürekli yanlarında isterler. Üzerine aldıkları bir işi sürekli bitirmekte zorlanır, bir işi bitirmeden hemen diğerine geçerler. Kendileriyle konuşulduğunda sanki konuşanı dinlemiyormuş görüntüsü verirler. Bir komutu birkaç defa söyledikten sonra yerine getirirler. Sınıfta dersi takip etmedikleri gözlenir. Dışarıdan gelen uyarılarla hemen dikkatleri dağılır. Ders dışı işlerle fazlaca ilgilenir, elindeki kalem, defter ve oyuncak gibi malzemeyle uğraşır, dersi takip edemezler. Derste sıkılmaları nedeniyle sınıfın dikkatini ve huzurunu bozacak davranışlar sergileyebilirler. (derste konuşma, arkadaşlarına laf atma ve garip asker çıkarma gibi). Okuma ve yazma kaliteleri yaşıtlarından kötü, defter düzeni ve yazıları bozuk olabilir. Okurken sık hata yapabilir ve cümlenin sonunda kelime uydurmalarına rastlanabilir. Unutkandırlar. Sınıfta sık eşya kaybetme yanında, iyi öğrendiklerini düşündüğünüz bir bilgiyi de çabuk unutabilirler. Kendilerine uygun bir çalışma düzeni ve sistemi geliştiremezler. Okuma ve yazmayı genellikle sevmezler. Ders kitabı okumanın yanından da hikaye ve roman türü kitapları okumaya karşı da isteksizdirler. Yaşanan tüm bu öğrenme zorluklarına sınavlarda dikkatsizce yapılan hatalar eklenir. Sabırsızlıkları nedeniyle soruları hızlıca okuma, tam okumama ve yanlış okumalara sık rastlanır. Bu nedenle çok iyi bildikleri bir soruyu dahi yanlış cevaplayabilirler. Test sınavlarında çeldiricilere kolaylıkla kanarlar. Özellikle ilkokula başladığı yıllarda sınav kağıdını öncelikle vermeyi marifet sayarlar. Sonunda bilgileri ve bildiklerinden daha azı oranında not alırlar. Dikkat eksikliği okul öncesi dönemde pek fark edilmeyebilir. Ancak bu çocukların bir kısmı ders dışı işlerde de çabuk sıkılma belirtileri gösterirler. Zeka düzeyi iyi olan ve ek olarak özel öğrenme güçlüğü olmayan çocuklar ilkokulun 3.ve 4.sınıflarına kadar derslerde sorun yaşamayabilirler. Çalışmadıkları ve dersi iyi takip etmedikleri halde notları kötü olmayabilir. Derslerin ağırlaşmasıyla birlikte başarıda ciddi düşüşler yaşanmaya başlanır. Ev içinde günlük yapmaları gereken işler konusunda sorumluluk almak istemezler. Genellikle dağınıktırlar ve kurallardan hoşlanmazlar.
İMPULSİVİTE (DÜRTÜSELLİK): Sonunu düşünmeden eyleme geçme olarak tarif edilebilecek olan impulsivite, bu çocukların uyumlarını bozan en ciddi belirti kümesidir. Sabırsızlıkları, sırası beklemekte güçlük çekmeleri ve yönergeleri dinle meleri tipik özellikleridir. Sonuçta kendisi ve çevresindekiler için zararlı olabilecek fevri hareketleri ve sınır tanımadaki zorlukları davranış sorunlarının ilk habercileri gibidir. Yaşıtlarıyla birlikte olduklarında olaylara aşırı tepki vermeleri ve fiil ve sözle arkadaşlarını rahatsız etmeleri nedeniyle toplum içinde istenmeyen adam ilan edilirler.
ALT TİPLERİ
Önceleri dikkat eksikliği hiperaktivite tablosunun aynı yoğunlukta bulundukları düşünülürdü. Oysa şimdi DEHB’nun farklı alt tipleri tariflenerek tanısal yaklaşımlar yeniden düzenlenmiştir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite; BİLEŞİK TİP: Klasik anlamda DEHB dendiğinde anlaşılan bileşik tiptir. Dikkat eksikliği belirtilerinin yanında hiperaktivite belirtileri de bulunmaktadır. Dikkat eksikliği hiperaktivite; HİPERAKTİVİTE ve İMPULSİVİ TENİN ÖNDE GELDİĞİ TİP: Hiperaktivite ve impulsivite belirtileri belirgin iken eksikliği belirtileri daha az gözlenir. Genellikle ders başarıları kötü değildir, ancak bulundukları ortamda hiperaktivite ve impulsiviteleri nedeniyle uyum sorunu yaşarlar. Dikkat eksikliği hiperaktivite; DİKKATSİZLİĞİN ÖNDE GELDİĞİ TİP: Dikkat eksikliği belirtileri belirgin iken hiperaktivite ve impulsivite belirtileri daha az gözlenir. Genellikle ders başarıları iyi değildir, ancak hiperaktivite ve impulsiviteleri belirgin olmadığından uyum sorunu yaşamazlar.
DEHB’ NİN TANISI VE BELİRTİLERİ
Hiperaktivitenin Bulguları:Hiperaktivite başka pek çok sorunla ortak belirtilere sahip olduğu için kesin tanı koymak çok zor olabilir. Tanı konmadan önce aynı belir tilerle kendini gösterebilecek olan diğer tıbbi ve duygusal sorunların saf dışı edilmesi gerekir. Bu problemin belirtilerine, pek çok çocukta stres anlarında kısa sürelerle rastla nabilir. Dolayısıyla her belirti gösteren çocuk otomatik olarak hiperaktif sayılmamalı, problemin geçmişi ve ayrıntıları anlaşılmalıdır. Hiperaktivitenin belirtileri genellikle çocuk yedi yaşına basmadan ortaya çıkar. Hiperaktif çocuklar dikkatlerini toplamakta zorlanırlar, davranışlarını düşünmeden gerçekleştirirler ve genellikle fazla hareketlidir ler. Bazılarında ise, dikkat eksikliği ve düşüncesiz davranışlar olmakla birlikte aşırı hareketlilik yoktur. Aslında her çocuk zaman zaman bu şekilde davranabilir, fakat hiper aktif çocuklar hemen her zaman böyle hareket ederler. Diğer yandan hiperaktif çocuğun kısa süreli işlerde ya da TV, bilgisayar oyunu gibi eğlenceli işler sırasında çok dikkatli olduğunu gözleyebilirsiniz.
Bir çok çocuk zaman zaman, “hiperaktif” tanımına uygun davranışlar sergileyebilir; fakat “hakiki” hiperaktiftik 12 yaşın altındaki 20 çocuktan yaklaşık 1 tanesinde görülür. Yine de çocuğunuzun hiperaktif olduğunu düşünüyorsanız bunu düşünmenize yol açan sebepleri doktorunuzla konuşun. Hiperaktivitenin ilk işaretlerine çok erken yaşlarda rast lanabilirse de tanı genelde çocuk okula başladıktan sonra konur. Bunun sebebi okul orta mının hiperaktif çocuklar için gerçek bir rahatsızlık kaynağı olması ve bu sorunun belir tilerinin sınıf ortamında daha fazla göze batmasıdır.Hiperaktivite tanısı için özel bir test yoktur. Tanıya yönelik değerlendirmeler doktorun bir fiziksel problemleri ayırt etmek için ayrıntılı bir sağlık öyküsü almasıyla başlar. Doktorunuz size ayrıca ev ve okuldaki davranışlarıyla ilgili sorular soracak, çocuğunuzun okuldaki davranışlarıyla ilgili öğret meninden yazılı formlarla bilgi isteyecektir. Doktorunuz ayrıca benzer belirtilere yol açabilecek başka sorunların olup olmadığını anlamak izin çocuğunuzu muayene ede bilir. Örneğin, bazı çocuklarda hiperaktivite ile beraber öğrenme güçlüğü veya davranış bozukluğu gibi başka bir sorun da bulunabilir. Bu gibi durumlarda doktorunuz her iki rahatsızlığın da tedavisini amaçlayacak ve buna göre tavsiyelerde bulunacaktır. Hiper aktivite tanısını koymak zordur ve zaman alabilir. Sorunların kaynağı bulununcaya dek sabırlı olun ve çocuğunuza duygusal açıdan destek olun.

ÇOCUĞUNUZDA DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU VAR MI?
Eğer aşağıdaki özelliklerden altısı ya da daha fazlası sizin çocuğunuzda varsa, çocuğunuzun hiperaktivite/dürtüsellik problemi yaşadığından söz edilebilir.
Hiperaktivite;
•     Ellerini ya da ayaklarını durmadan sallar; veya yerinde kıpır kıpırdır.
•     Sınıftaki sırasından ya da yemek masasından sık sık kalkar.
•     Sürekli koşar ya da uygun olmayan yerlere tırmanmaya çalışır.
•     Sessizce oynamakta zorlanır.
•     Motor takılmış gibi bir hali vardır.
•     Sürekli konuşur.

Dürtüsellik;
•     Soru daha bitmeden o cevap vermeye çalışır.
•     Sırasını beklemekte zorlanır.
•     Diğer insanların sözünü keser.

Aşağıdaki özelliklerden en az altısı ya da daha fazlası çocuğunuzda mevcutsa, onun dikkatsizlik problemi yaşadığından söz edebiliriz.
•     Detaylara dikkat edemez ve dikkatsizce hatalar yapar.
•     Bir şeye yoğunlaşmakta zorlanır.
•     Kılavuzda kendisine yapması gerekenler belirtildiği halde, o sırayı takip etmekte zorlanır.
•     Aktivitelerde ve kendisine verilen işlerde plan yapmakta zorlanır.
•     Başından sonuna kadar zihinsel çaba gerektiren ödevlerden nefret eder.
•     Sürekli olarak gerekli malzemelerini kaybeder (örneğin kalemlerini).
•     Dikkati kolayca dağılır.
•     Sık sık bazı şeyleri unutur.
•     Kendisiyle doğrudan konuşulsa bile dinliyor gibi görünmez.

HİPERAKTİF ÇOCUĞA EVDE YAKLAŞIM
Çoğu anne-baba çocuklarına hiperaktivite tanısı konduğunda hayrete düşer, çünkü bu çocukların evde aileleri tarafından gözlemlenen herhangi bir problemleri yoktur. Gerçekten de bu çocuklar evde hiçbir dikkat bozukluğu bulgusu göstermeden saatlerce televizyon seyredebilir veya video oyunları oynayabilirler. O halde böyle bir çocukta nasıl hiperaktivite olabilir? Cevap basittir. Video oyunları ve televizyon çocukların dikkatlerini odaklamalarına yardım edecek şekilde uyarı gönderir, yani bu çocuklar televizyon seyrederken veya video oyunu oynarken pasif konumdadırlar ve dikkatlerini dışarıdan gelen uyarılar sayesinde toplayabilirler. Başka bir deyişle bu tür işler sırasın daki dikkat süresi hiperaktivite tanısı koymada önemli bir ölçüt değildir. Hiperaktif bir çocuk hem anne-baba, hem de ailenin diğer bireyleri için büyük bir sıkıntı kaynağı olabilir. Tedavi edilmeyen hiperaktif bir çocuk aile için rahatsızlık kaynağı olmaya devam edecektir. Burada çocuğunuza davranışlarını kontrol etmesinde yardımcı ola bilmeniz için yapabileceklerinizden kısaca söz edeceğiz.* Çocuğunuz için günlük bir program yapın. Çocuğunuzun uyandığı, yemek yediği, yıkandığı, okula gitmek için evden çıktığı saatlerin her gün belirli ve aynı olmasını sağlayın. Çocuğunuzu kalabalık alışveriş merkezleri gibi çok fazla uyaranın bulunduğu ortamlardan mümkün olduğunca uzak tutmaya çalışın.Hiperaktif çocuklar büyüklerinin dikkatini genellikle ancak yanlış bir şey yaptıklarında çekerler. Çocuğunuzu güzel sözlerle, kucaklayarak ödüllendirme niz, olumlu davranışları için küçük armağanlar vermeniz çok önemlidir. Anne-baba, aile bireyleri ve arkadaşlardan gelen bu tür olumlu destek ve sevgi çocuğunuzun kendini iyi hissetmesini sağlayacaktır.Büyükler hiperaktif çocuklarının davranışlarına çok zaman sinirlenir ve fiziksel cezalara dahi başvurabilirler. Dayaktan kaçınılmalıdır. Bunların yerine daha etkili disiplin teknikleri uygulayabilirsiniz. Örneğin çocuğunuzun hiperaktif davranışları sizi fazlaca rahatsız ederse, ona o an için sırtınızı dönerek davranışına karşı kayıtsız kalın. Çocuğunuzun çok fazla heyecanlı veya hareketli olduğu anlarda başka bir aktiviteyle dikkatini dağıtmaya çalışın. Çocuğunuzun çevresine yönelik tekmeleme, ısırma vs. Gibi davranışlarına müdahale ederek engel olmanız gerekebilir. Onu sakinleşene kadar bir süre yalnız başına bırakmanız fiziki cezalandırmadan çok daha iyi etkili bir yöntemdir. Davranışlarını çocuğunuzla sakin olduğu anlarda tartışın ve onun bu davranışlarının sonuçlarını anlamasını sağlayın.

HİPERAKTİF ÇOCUK VE OKUL

Sınıf yapısı ve kuralları hiperaktif bir çocuk için oldukça zorlayıcı olabilir. Çocuğunuzun öğretmeniyle işbirliği yapın. Öğretmen çocuğunuzun içinde bulunduğu zor durumu anladığında çocuğunuzun başarılı olması için daha fazla yardımcı ola caktır.Hiperaktif çocuklarla yeterince ilgilenebilmesi için küçük gruplar içinde dikkat lerini toplamaları oldukça zordur ve böyle gruplarda ilgileri kolayca dağılmak tadır. Bu çocukların bir diğer özelliği de çabucak sıkılmaları ve verilen ödevleri tamamlamak için sürekli motivasyona ihtiyaç duymalarıdır.Bu nedenle özel öğretmenler her zaman daha iyi sonuç verir.Hiperaktif çocukların pek çoğuna özel bir hocayla yarım veya bir saatte okulda bütün bir gün içinde verilebilecek olandan daha fazlası verilebilmektedir. Hiperaktif çocuklar da okulda en az diğer arkadaşları kadar başarılı olabilirler.Bir çocu ğun hiperaktif olması asla onun yeterince akıllı olmadığı anlamına gelmez.Bu çocuklar düzensiz ve dikkatsiz olabilirler,fakat bu onların öğrenme yeteneklerinin olmayışından değil,hiperaktiviteden kaynaklanmaktadır.Göz önünde tutulması gereken bir nokta, hiperaktif çocukların önemli bir bölümünün öğrenme güçlükleri (okuma, aritmetik gibi) çektikleridir. Öğrenme güçlüğüne yönelik değerlendirme ve tedavilerin ayrıca planlan ması ve bu konuda uzmanlaşmış eğitim uzmanlarıyla işbirliği yapılması gerekli olacak tır.
Sınıfta Dikkat Sorunları Olan Çocuklarla Çalışmanın Yolları: Çocuğun o gün neler yapılacağını önceden bilmesi sağlayacak ve hep uyulan bir sınıf düzeni geliştirin.* Çocuğun öğretmenin gözü önünde, pencereden uzak ve tahtaya yakın bir yerde oturmasını sağlayın.* Kendi başına yapılabilecek ödevleri, diğer çocuklardan ayrı bir köşede dikkati dağılmadan yapmasına izin verin. * Çocuğun ödevlerini yaparken gerektiğinde ara vermesine olanak tanıyın. Bu aralara diğer çocuklardan daha sık ihtiyaç duyacaktır.* Oyun saatlerini azaltma ve teneffüs iptalinden kaçının. Oyun saatleri çocuğun fazla enerjisinden kurtulması için iyi bir fırsattır.* Farklı aktivite düzeyleri gerektiren dersleri gün içine dağıtın. Müzik, beden eğitimi, resim gibi yardımcı dersleri daha çok dikkat gerektiren Türkçe, matematik gibi derslerin arasına koyun.* Dikkat sorunları olan yaşça daha büyük öğrencilerin, verimli çalışma ve dinleme alışkanlıkları kazanabilmeleri için çalışma yöntemleri ile ilgili ek özel dersler almaları yararlıdır.* Ders çalışırken belli alışkanlıklar edinmelerini sağlayacak ve istenmeyen davranışlarını kontrol edecek etkin bir sistem geliştirin. Ödül puanları, çocuğun başarısını grafikler ile göstermek, çocuğu çıkartmalar veya yıldızlar ile ödüllendirmek, çocuğu istenilen davranışları göstermesi için heveslendirecektir.* Yeni şeyler öğretip, yanıtlar istemeden önce çocuğa sözel ya da görsel bazı ipuçları verin. Örneğin çocuğa yalnızca onun anlayacağı bir işaret vermek onu utandırmadan dikkatini anlatılana vermesini sağlar.* Uzun sürebilecek ödevleri küçük parçalara bölün. Böylece çocuğa bir işi tamamlamış olma duygusunu tattırmış olursunuz.* Çocuğun her zaman aynı performansı göster mesini beklemeyin. Çocuğun çabaları sonuç mükemmel olmasa bile destekleyin.* Müm künse derste işlediklerinizi ve ödevleri yazılı hale getirin.

HİPERAKTİF ÇOCUKLAR BÜYÜDÜKLERİNDE NE OLUR?

“Çocuk büyüdüğünde hiperaktiflik geçer” diye söylendiğini duymuş olabilirsiniz; bu doğru değildir. Ama aşağıdaki nedenlerden dolayı çocuk olgunlaştıkça bazı iyileşmeler olacaktır.* Çocuklar saldırgan davranışlarını bırakmayı veya azaltmayı genellikle arkadaş baskısı nedeniyle öğrenirler.* Yaş büyüdükçe bazı problemlerin üstesinden daha kolay gelmeyi öğrenir (örneğin ilgilerini çeken bir şey üzerinde yoğunlaşarak ve ilgilerini çekmeyenlere önem vermeyerek).* Bazı çocuklar problemlerinin üstesinden gelmeyi öğrenirken, bazıları da özellikle daha küçük yaşlardan itibaren şiddeti hiperaktif olanlar ergenlik çağında ciddi davranış bozuklukları geliştirebilirler.* Hiperaktif çocukların çoğunluğu büyüdüklerinde iyi olacak, veya en azından idare edebilecek düzeye geleceklerdir.* Bazen, özellikle 6 yaşın altında, kısa dikkat süresi genel bir gelişim geriliğinin bir bölümüdür. Böyle durumlarda çocuk büyüdüğünde bundan kurtulacaktır. Çocuk genel gelişim düzeyini yakaladığında dikkat
dikkat edebilme yetisini de kazanacaktır.

TEDAVİ

Hiperaktiviteyi ortadan kaldırıcı bir kesin tedavi yoktur, fakat hiperaktiflere yardımcı olabileceğimiz pek çok yol vardır. Doktoru, öğretmeni, danışmanı ve aile bireylerinin karşılıklı fikir alışverişi ve işbirliğiyle çocuğunuz bu rahatsızlığa rağmen normal bir yaşam sürebilir.
Psikolojik ve pedagojik tedaviler: İlaçlar hiperaktif çocuklar için asla tek tedavi yöntemi olarak kullanılmamalıdır. Çocuğun davranışlarını kontrol etmesine yardımcı olurken öğretmenler, danışmanlar ve ailenin diğer bireyleriyle yapılacak işbirliği içerisinde uygulanacak tedaviler çok önemlidir.Anne-babanın çocuğa yaklaşım konusunda eğitimi, öğretmen ve okul danışman psikologunun bilgili yaklaşımı ve çocuğun kendisini kontrol etme ve duygularını ifade etme becerilerini kazandığı psikoterapi ve pedagojik terapilerin birlikte uygulanması, ilacın sağladığı kazanımların uzun vadeli olabilmesi için şarttır.

SON BİRKAÇ SÖZ

Erken tedaviyle hiperaktif çocuğun geleceği için cesaret verici sonuçlara ulaşılmaktadır. Hiperaktivite etkilerinden tam anlamıyla “kurtulamayacak” olsalar bile bugün sorun yaratan davranışları gelecekte onlara yardımcı olabilir. Sınıf ortamından kurtulduktan sonra hayatta başarıya ulaşmak hiperaktif çocuklar için diğer çocuklar için olduğundan daha kolaydır. Bu çocuklardan pek çoğu erişkin yaşa geldiklerinde iş adamlığı gibi kendi davranış tarzlarına uygun meslekler seçmekte, veya sanat ve eğlence dünyasında başarılı olmaktadırlar. Hiperaktif bir çocuğun anne-babasından, öğretmenlerinden ve danışmanlarından bugün göreceği yardım ve destek, onun başarılı ve mutlu bir erişkin olmasına yardım edecektir.