Soran ve Sorgulayan Gençlik için Öğretmen Destek

Düşünme Gücü: Soran ve Sorgulayan Gençlik için Öğretmen Destek Projesi

ERG, Milli Eğitim Bakanlığı ve Akbank ortaklığının başlattığı proje Düşünme Gücü: Soran ve Sorgulayan Gençlik için Öğretmen Eğitimi Destek Projesi adıyla yola çıktı. Proje kapsamında Ocak 2009- Mayıs 2010 tarihleri arasında 8 ilde eleştirel düşünme öğretme ve öğrenme beceri ve yöntemlerini uygulayabilecek 4250 öğretmen yetiştirildi.
Eleştirel Düşünme nedir?
Eleştirel düşünme, bireylerin amaçlı olarak ve kendi kontrolleri altında yaptıkları, alışılmış olanın ve kalıpların tekrarının engellendiği, önyargıların, varsayımların ve sunulan her türlü bilginin sınandığı, değerlendirildiği, yargılandığı ve farklı yönlerinin, açılımlarının, anlamlarının ve sonuçlarının tartışıldığı, fikirlerin çözümlenip değerlendirildiği, akıl yürütme, mantık ve karşılaştırmanın kullanıldığı ve sonucunda belirli fikirlere, kuramlara veya davranışlara varılan düşünme biçimidir (Eleştirel Düşünme, ERG, 2008).
Eleştirel düşünmenin harekete geçirdiği zihinsel beceri ve süreçler:
Soru sorma, Yorumlama, Betimleme, Berraklaştırma, Ayrıştırma, Anlama, İdrak etme – algılama, Eleştirme, Kıyaslama/karşılaştırma, Yenileme, Zıddını bilme, Genişletme, Tümevarım, Değerlendirme, Tümdengelim, Düşünmeye yönlendirme, Yapılandırma, İtiraz etme, Karşı çıkma, Merak etme, Tartışma, İnanma, Filtreleme, Neden gösterme, Dinleme, Kanıt gösterme, Belirleme, Karşı kanıtlamaları öne sürme, Tanımlama, Kesiştirme/göğüsleme, Sorgulama, Uslamlama, Araştırma/inceleme, Varsayımları doğrulama (Bu listenin İngilizcesi Prof. Dr. İpek Gürkaynak tarafından oluşturulmuş ve Prof. Charles Temple ve Prof. David Klooster’dan katkı alınmıştır. Türkçe çevirisi Prof. Dr. İpek Gürkaynak tarafından yapılmıştır.)
Düşünme Gücü: Soran ve Sorgulayan Gençlik için Öğretmen Eğitimi Destek Projesi, sorgulamanın ve eleştirel düşünmenin önemini vurguluyor. Önyargıları yıkmak, söyleneni olduğu gibi kabul etmemek, konu üzerine düşünmek, fikir geliştirmek ve yapıcı bir biçimde tartışmak öğrenme sürecinin olmazsa olmaz bileşenleri. Umuyoruz ki bu proje, eleştirel düşünmenin eğitimde yaygınlaştırılmasının yanı sıra eleştirel düşünmenin istendik bir olgu/işlem olduğu görüşünün benimsenmesini de sağladı.
Neden öğretmenler?
Öğretmenler ve öğretmen eğitimi ERG’nin çok önem verdiği “Eğitimde kalite” konusunun en temel unsurlarından biri. Ülkemizdeki eğitimin kalitesini artırmanın en etkili yolu, aktif, yenilikçi ve yaratıcı öğretmenler.
Hedefimiz öğretmenlere destek sunarak, onların eleştirel düşünme yöntemlerini yaratıcı biçimlerde kullanacak ve eleştirel düşünme becerilerini alışkanlık haline getirecek öğrenciler yetiştirmelerine katkıda bulunmak.
Projenin altyapısı
Eleştirel düşünme beceri ve tutumlarının eğitimde yaygınlaşması, kuruluşundan bu yana ERG’nin reform öncelikleri arasında geliyor. Bu alanda önde gelen akademisyenlerle çalışma fırsatımız oldu ve 2004 yılında Prof. Dr. İpek Gürkaynak, Prof. Dr. Füsun Üstel ve Prof. Dr. Sami Gülgöz’ün hazırladığı Eleştirel Düşünme başlıklı raporu bugüne kadar binlerce öğretmenle paylaştık.
Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2004 yılından başlayarak ilköğretimde gerçekleştirdiği öğretim programı değişikliklerinden biri de eleştirel düşünme becerisi kazandırma hedefinin tüm derslerde yer almasıydı. Bu çerçevede Milli Eğitim Bakanlığı, Düşünme Eğitimi adlı bir seçmeli ders oluşturdu. 6, 7 ve 8. sınıf öğrencileri için tasarlanan ders 2006-2007 öğretim yılında 6. sınıflardan başlayarak kademeli bir şekilde uygulamaya kondu.
Milli Eğitim Bakanlığı ve ERG’nin eleştirel düşünme alanındaki çalışmaları ve hedefleri örtüşünce bu alanda işbirliği fırsatı doğdu. Önemli sosyal sorumluluk faaliyetleri yürüten AKBANK da bu projeye destek vermeyi kabul ederek eğitimde kalitenin artırılması çabalarına büyük bir katkı sağladı.
Projenin yürütüldüğü iller
İstanbul, Ankara, İzmir, Kahramanmaraş, Adana, Samsun, Kayseri ve Van
Materyaller
Düşünme Gücü: Soran ve Sorgulayan Gençlik için Öğretmen Eğitimi Destek Projesi için üç yeni materyal geliştirildi.
* “Düşünen Sınıf için Öğrenme ve Öğretme Yöntemleri” kitabı: Bu projede kullanmak üzere seçtiğimiz ve “Düşünen Sınıf için Öğrenme ve Öğretme Yöntemleri” adını verdiğimiz kitap, öğretmenlerin, gençlerin eleştirel düşünme alışkanlıkları kazanmasını desteklemek için tüm derslerde kullanabilecekleri yöntem ve teknikleri içeriyor. Bu kitap, “Teaching and Learning Strategies for the Thinking Classroom” kitabının Prof. Dr. Sami Gülgöz danışmanlığında gerçekleştirilen Türkçe çeviri ve uyarlamasıdır. 32 ülkede 2 milyonu aşkın öğrenciye ulaşan “Teaching and Learning Strategies for the Thinking Classroom” eleştirel düşünmeyi öğretme ve öğrenme yöntem ve becerilerinin yaygınlaşmasında etkili olmuştur. 2000 yılında American Institutes for Research (AIR) bu kitap üzerinden öğretmen eğitimlerinin verildiği dört ülkeyi kapsayan bir etki değerlendirmesi yapmış ve eğitimlere katılan öğretmenlerdeki tutum ve becerilerde önemli olumlu farklar saptamış:
Eğitime katılan öğretmenlerin, sınıfta tartışma ortamı yaratma, öğrencilere soruları cevaplamaları için zaman tanıma ve öğrencilerinin eleştirel düşünme ve sorulara birden fazla çözüm üretme becerilerini geliştirdikleri,
Eğitimden geçmiş öğretmenlerin öğrencilerinin, eleştirel düşünme üzerine yapılan testlerde kontrol gruplarındaki öğrencilere göre daha yüksek puan ortalaması elde ettikleri belirlenmiş.
* Kaynak Dosyası: Gençlerin küresel bir bakış açısıyla toplumsal sorunlar üzerinde düşünmesine ve tartışmasına olanak sağlayacak metinleri tek bir kutuda toplamak amacıyla, özellikle düşünme eğitimi dersi için Prof. Dr. Füsun Üstel koordinatörlüğünde bir “kaynak dosyası” hazırlandı. Alışılmış ders kitabı formatının dışında, farklı konular arasında bağlar kurmayı özendiren materyal, ayrımcılık, çevre, genetik, kültürel miras, küreselleşme ve savaş konularında metinler içeriyor.
* Öğretmen Kılavuzu: Kaynak Dosyası'nın nasıl kullanılacağı konusunda öğretmenlere öneriler sunan Öğretmen Kılavuzu, öğrencide geliştirilmesi istenen becerileri, dersin kazanımlarını ve metinlerin kilit kavramlarını belirliyor ve öğretmenlere derste kullanmaları için ek kaynaklar sağlıyor.
Proje, ilk aşamada 6, 7 ve 8. sınıflarda uygulandı, ancak materyaller ve eğitimler tüm kademelerdeki derslerde kullanılabilecek yöntemleri içeriyor. Dolayısıyla ERG, projeyi ileride Türkiye’nin farklı illerinde, öğretimin farklı kademelerindeki öğretmenlere de ulaştırmayı hedefliyor.
Eğitimler
Eğitimler, 20 uzman eğiticinin eğitimiyle başlayarak, Türkiye’nin 8 iline yayıldı ve 4250 öğretmene ulaşıldı. Eğitimlerde “Düşünen Sınıf için Öğrenme ve Öğretme Yöntemleri” kitabı ve “Kaynak Dosyası” materyalleri kullanıldı. Öğretmenlere hem eleştirel düşünmeyi öğretme ve öğrenme yöntemleri aktarıldı, hem de uygulamalı çalışmalar ve Öğretmen Kılavuzu aracılığıyla bu yöntemleri sınıfta kullanmaları için gerekli altyapı oluşturuldu.      
Uzman Eğitici Çalıştayları:
8-11 Eylül 2008 ve 11-12 Nisan 2009 tarihlerinde, eleştirel düşünme konusunda uluslararası alanda uzman eğiticilerin de görev aldığı iki çalıstay gerçekleştirildi. 40 kişinin katıldığı bu çalıştaylarda, projenin eğitim materyalleri tanıtıldı ve örnek ders uygulamaları yapılarak eleştirel düşünme yöntem ve teknikleri paylaşıldı.
Uzman Eğitici Eğitimleri:
25 Şubat-01 Mart ve 20-24 Mayıs 2009 tarihlerinde 39 uzman eğiticinin katılımıyla, iki uzman eğitici eğitimi gerçekleştirildi. Projenin amacı ve faaliyetlerinin de paylaşıldığı eğitimlerde, eğitim materyalleri kullanılarak örnek ders uygulamaları yapıldı ve eğitici eğitimleri programı katılımcılar ile birlikte tasarlandı.
Eğitici Eğitimi:
25-28 Haziran, 10-13 Eylül ve 2-3 Ekim 2009 tarihlerinde olmak üzere üç aşamada toplam 10 gün (4+4+2) süreyle sekiz ilde eş zamanlı eğitici eğitimleri gerçekleştirildi. 148 eğitici ile eleştirel düşünme yaklaşımı ile yöntem ve tekniklerinin paylaşıldığı eğitimlerde, öğretmen eğitimleri programı ve planlaması üzerine eğiticilerin görüşleri alındı.
Öğretmen Eğitimleri:
18 Kasım 2009-24 Mart 2010 tarihleri arasında, sekiz ilde dört aşamada toplam 5 gün (2+1+1+1) süreyle öğretmen eğitimleri gerçekleştirildi. Eğiticiler aracılığıyla 4.250 öğretmen ile eleştirel düşünme yaklaşımı ile yöntem ve teknikleri paylaşıldı. Öğretmen eğitimlerine katılan 4.250 öğretmen aracılığıyla, sekiz ilde yaklaşık 140.000 öğrencinin eleştirel düşünme becerilerinin gelişmesine katkı sağlanması hedefleniyor.
Projenin süresi
Projenin sonunda yapılan etki değerlendirme çalışmaları ve geri bildirimler ışığında projeyi yaygınlaştırmaya daha da etkin ve verimli bir şekilde devam etmeyi hedefliyoruz. Türkiye’nin 8 ilinde 4250 öğretmenin eğitimi ile başlayan projenin daha sonra Türkiye’nin diğer birçok ilinde de uygulanmasını ve bu rakamların her yıl katlanması amaçlarımız arasında. Uzun dönemde ise arzumuz, eğitimlerde yer alacak olan aktarılan öğretme ve öğrenme yöntemlerinin, zaman içinde öğretmen eğitiminin ve sınıf içi etkileşiminin ayrılmaz bir parçası haline gelmesidir.
Kaynak: http://erg.sabanciuniv.edu/dusunmegucuprojesi