Ailede Değerler Eğitimi

AILEDE   DEGERLER   EGITIMI

“Nasil bir insan yetistirmek istiyoruz?”

Her anne babanin ara ara kendine sormasi gereken bir sorudur. Iyi okullari bitirmis basarili bir insan mi?   Sorumluluk sahibi bir insan mi?   Özgüvenli, kendini iyi ifade eden bir insan mi?   Vatana millete hayirli bir insan mi?    Yoksa       mutlu bir insan olsun yeter mi?   Bu listeyi istedigimiz kadar uzatabiliriz. Herkese göre farkliliklar gösterebilir.   Iste bu liste ile anne baba olarak hayatta önem verdigimiz degerler ve çocugumuzda olmasini istedigimiz degerler ortaya çikmaktadir.
                                                 
Anne babalar olarak sormamiz gereken ikinci soru “Peki içinde bulundugumuz ortam ve çevre istedigimiz degerlere sahip çocuklari yetistirmek için uygun mu?” Her seyi çocuklarimiz adina düsünüp yaparken sorumluluk sahibi olabilecekler mi? Bu kadar siddeti televizyonlarda seyrederken barisçil olabilecekler mi? Asiri koruma ve müdahaleci davranirken özgüvenleri gelisecek mi? Biz simdi onlar mutlu olsun, üzülmesinler diye ugrasirken, onlar mücadele etmeden mutlu olabilecekler mi? …

Degerler davranislarimiza yön veren standartlardir. Hayatimizin her yerinde her zaman zihnimizdeki çesitli degerlerle harekete geçeriz. Bu nedenle degerler, tutum ve davranislarimizla yakindan iliskilidir, onlara yön verir. Sevgi, saygi, mutluluk, dogru davranis, insanlik onuru, dürüstlük, siddetten kaçinma, hosgörü vb. gibi temel insani degerler insanin en iyi tarafini ortaya çikarmayi amaçlamaktadir. Kisacasi; degerler sosyal yasamimizi düzenler, kolaylastirir. Ancak içinde yasadigimiz dünyada bazi degerler çok hizli degismektedir. Degisim kaçinilmazdir, ancak hizli degisim bireylerin uyum saglamasini zorlastirabilir. Bu hizli degisim artik kusaklar arasinda degil, aile içinde bile çatismalara yol açmaktadir. Artik insanlarin sosyal çevresinde sadece aile degil, televizyon, bilgisayar oyunlari, sinema, dergi, internet,   oyuncaklar ve reklamlar araciliyla bütün dünya çocuklarimizin sosyal çevresi olmustur. Aile ve okul tarafindan verilen degerlerle televizyon ve dis dünyanin verdigi degerler çogu zaman farklilik göstermektedir. Bu noktada anne babalarin isleri daha da zorlasmaktadir. Hizli ve bas döndürücü sekilde degisim içinde olan degerler, bunlarla bas etmek zorunda kalan ve deger karmasasi yasayan çocuklar için deger aktarimi çok daha önemli bir hale gelmistir.
                   
Degerler nasil ögrenilir?
Degerlerin ögrenilmesi sosyal bir ögrenmedir. Çocugun gördügü ilk sosyal kurum aile oldugu için çocugun deger sisteminin olusmasinda aile önemli bir yere sahiptir. Ailede degerler model alma ve anne babayi taklit etme seklinde olusmaya baslar. Çocuklarin davranis ve tutumlarinin sonucunda çevrelerinden gördükleri tepki ve yorumlarla gelisir. Geçmiste degerlerin çogu aile içinde yasanti ile aktarilirken, artik sadece yasanti yeterli olmamakta anne babalarin bu konuda bilinçli çaba sarf etmeleri gerekmektedir.

Degerleri kazandirmada etkili olmak için:
Anne babalik amaçlarinizi belirleyebilirsiniz. Ailenizde sizin için önemli olan degerler neler? Çocugunuzun hangi degerleri benimsemesini istersiniz? Sizin için önemli olan davranislar ve ilkeleri belirleyebilirsiniz. Bunlari düsünüp, yazabilirsiniz.
Belirlediginiz degerleri çocugunuzun kazanmasi yönünde neler yaptiginizi düsünebilirsiniz.
Ailenizin degerleri ve önceliklerini çocuklarinizin yaninda siklikla konusabilirsiniz. Istediginiz davranislari açiklayarak net anlamalarini saglayabilirsiniz.
Çocuklarinizda   görmek istediginiz davranislari, degerleri ve inançlari öncelikli olarak sizler model olabilirsiniz.
Çocugunuzla seyrettigi çizgi film, reklam veya oynadigi bilgisayar oyunlari hakkinda konusabilirsiniz. Çocugunuzun bunlarda ne anladigi ve gerçek dünya hakkinda konusabilirsiniz.
Çocuklarinizi dinleyerek ve söylediklerini anlamaya çalisarak onlara ne kadar önem verdiginizi gösterebilirsiniz.
Çocuk kitaplari okuyabilir, çocuk filmleri izleyebilirsiniz. Çocuklarin oyun ve oyuncaklariyla oynayarak onlari daha fazla anlama ve paylasimda bulunma firsati bulabilirsiniz.
Yanlis davranislarina daha az tepkisel davranabilir, çözümler bulma üzerine yogunlasabilirsiniz.
Çocuklarinizin olumlu davranislarini yüreklendirebilirsiniz.
Çocugun olgunluk seviyesi ve yasina uygun kararlari almasi yönünde firsatlar verebilir, böylece kisisel kontrolün gelismesini saglayabilirsiniz.
Televizyondan ve bilgisayardan uzak faaliyetlerle zaman geçirmeleri için yönlendirebilir ve gelisimsel oyunlar oynamasi konusunda destekleyebilirsiniz.


Psikolog Ahmet S. KILISLI