İnönü Savaşları

1. İnönü Savaşı ( 6-11 Ocak 1921 ) :
Yunanlıların Bursa ve Uşak bölgelerinde Afyon-Eskişehir doğrultusuna yeni bir taarruz hareketine girişimleri sonucu (6 Ocak 1921) başlayan savaşa 1. İnönü Savaşı denir.

15 Mayıs 1919’da İzmir’e asker çıkarmakla başlayan Yunan hareketi 30 mayısa kadar sürmüş ve bir yönden Ayvalık, bir yönden Menderes yörelerine kadar topraklarımız işgal altına girmiştir. İkinci Yunan hareketi bir yıl sonra (22 Haziran 1920) başlamış ve Nazilli-Uşak yöresi, Bursa ve dolayları kaybedilmiştir. Bu zaman içinde, Türk halkının yer yer kurduğu savunma cephelerinin yanı sıra Büyük Millet Meclisinin açılması, emperyalizme karşı girişilen savaşın örgütlenme bilincinin dünya önünde siyasal ifadesi olmuştur. Büyük Millet Meclisi hükümetinin 6-7 ay içinde gerek iç isyanların bastırılmasında, gerek ordunun yeniden örgütlenmesinde gösterdiği çabalar, İtilaf Devletleri’ni (İngiltere, Fransa, İtalya) yeni Tedbirler arama zorunda bırakmıştır. Çerkez Ethem’in B.M.M.’nin disiplinli ordu kurmak yolundaki çalışmalarına karşı çıkmasının yarattığı anlaşmazlığın genişlemesi ve bir buhran niteliği alması, düşmanın yeni bir taarruza geçmesini hazırlayan etkenlerin başında gelir.
6 Ocak 1921’de Bursa-Yenişehir doğrultusunda taarruza geçen Yunanlılar 3-4 gün içinde İnegöl-Karaköy-Bilecik ve Sakarya boğazını geçerek İnönü-Gündüzbey savunma hattına vardılar. Yunan ordusu 20 bin piyade eri, 50 top, 150 ağır makineli tüfek, 200 süvari; Türk ordusu 6 bin piyade eri, 28 top, 50 ağır makineli tüfek ve 300 süvari gücündeydi.
Türk komutanlık karargahı İnönü’de kuruldu. Yunanlılar bütün ağırlıklarıyla İnönü üzerine yüklendiler. Taarruz eden düşmanın hem insan, hem cephane bakımından çok yüksek sayıda bulunması ordumuzun yenilmesine yol açabilirdi. Ama cephanenin en ileri hatlarında süngü süngüye yapılan savaşlarda “ya istiklal, ya ölüm…!” diyebilen Türk evladının gösterdiği büyük direnç, 10 Ocak akşamı taarruzu durdurdu. Karanlık basınca Yunan ordusu geri çekilmek zorunda kaldı. Geri çekilirken Gündüzbey yöresindeki 24. Tümenimizle temasa gelmesi düşman cephesinde büyük bir korku ve şaşkınlık yaratmıştı. Çöküntü büyümüş, geri çekilme hareketinde düzensizlik baş göstermişti. Bu durumu çok iyi değerlendiren Batı cephesi Komutanı Albay İsmet İnönü Bursa yöresine çekilen düşmanı sıkı bir şekilde takip etme kararı vererek, önemli sayıda araç ve gereç ele geçirilmesini sağladı.
1. İnönü Savaşı Sonuçları :
Sevr’ den önce Eskişehir’e kadar gelen Yunanistan, Anadolu demiryolları’ nın bu önemli noktasını ele geçirmek ve güçlerini ispat etmek istiyordu. Fakat Türklerin gücü hem Yunanlıları püskürttü, hem de bölgedeki ayaklanmaları bastırdı. Savaş sonunda Yunanistan ilk kez geri çekildi, halkın Meclise güveni arttı ve İtilâf Devletleri paniğe kapıldı.
1. İnönü Savaşının Türk Tarihi Açısından Önemi :
Birinci İnönü Savaşı, Kurtuluş Mücadelemizin ilk büyük başarısı olmuş ve Büyük Millet Meclisinin siyasal gücünün ağırlık kazanmasını sağlamıştır.

2. İnönü Savaşı ( 23 – 31 Mart 1921 ) :
Bu çarpışmanın, Yunan Başkomutanlığının olağanüstü bir hazırlanışla, Bursa cephesindeki birliklerini 50-60 bin kişilik bir güce ulaştırarak “son darbe” yi vurma amacından doğduğu söylenebilir. Öte yandan, 27 Şubat-12 Mart 1921’de Londra’da toplanan Konferansta B.M.M. Hükümetinin söz sahibi olmasının yarattığı gelişmeler de Yunan Başkomutanlığını bu karara zorlayan dış etkenler arasında sayılabilir.
23 Mart 1921 sabahı Bursa ve Uşak kesimlerinde saldırıya geçen Yunan ordusunun 40 bin piyade tüfeği, 4 bine yakın ağır ve hafif makineli tüfek, 1200 kılıç ve 144 topluk gücüne karşı ordumuz Batı cephesinde 15 bin piyade tüfeği, 150 ağır ve hafif makineli tüfek, 90 kılıç ve 56 top ile Afyon yöresinde 9 bin piyade tüfeği, 64 makineli, 51 top ve 4 bin kılıçtan meydana geliyordu. Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa (İnönü) savaşı yine İnönü mevzilerinde kabul edecek biçimde planlandığından İnegöl kesiminde bulunan birliklerimiz geri çekildiler. 30 marta kadar süren savaşlarda, cepheyi koruyan ordu, Türk tarihinin en çetin sınavlarından birini daha verdi. İyi donatılmış düşmana ilerleme fırsatını vermedi. 30 Mart 1921 günü cephenin sağ kanadına bütün gücüyle yüklenen düşmanın Savcıbey sırtlarına ele geçirmek isteyen 2-3 tümenlik gücü karşısında alaylarımız yenik düşmediler. Aynı gün, akşama doğru son gücüyle bir atılım deneyen düşman, zayıf düşen sol kanadımıza vurunca, Ankara’dan savaş alanına gönderilen Meclis Muhafız Taburunun da kattığı güç karşısında duramadı ve 31 Mart-1 Nisan gecesi bütün hatlarda geri çekilmeye başladı.
Güney Cephesinde ise, Uşak-Afyon doğrultusunda harekete geçen Yunanlılar, 28 Mart’ta Afyon’u alarak Çay-Bolvadin hattına kadar ilerlediler. Bu cephede batıdan gönderilen güçlerle 7-11 Nisan arasında yapılan savaşlarda Yunan kuvvetlerinin Afyon’u boşaltarak, Uşak doğrultusunda geri çekilmeleri sağlandı.
2. İnönü Savaşı Sonuçları :
Yunanlılar Eskişehir’i alıp İtilâf Devletleri’ nin desteğine layık olduğunu ispatlamak istiyordu. Fakat başarılı olamadı ve geri çekilmek zorunda kaldı, geri çekilirken de büyük kayıplar verdi. Mustafa Kemal Eskişehir-Kütahya savaşlarından sonra Türk ordusunu Sakarya’ nın doğusuna çekti. Gelişmeler ülkede büyük üzüntüye neden oldu, bazıları devlet merkezinin Kayseri’ ye taşınmasını istedi fakat meclis bunu kabul etmedi. Mustafa Kemal 5 Ağustos 1921 ‘de üç aylık süre ile başkomutan seçildi.

Kaynak :
Cumhuriyet Ansiklopedisi
6. Cilt
Sayfa: 1775