ilk yardım

İLK YARDIM

DAVRANIŞ İLKELERİ(İDİ)
Her ilk yardımdurumunda uygulanması
gereken hareket tarzıdır.İlk yardım kahramanlık
değildir,teknik ve beceri işidir.Olaydan
dugusal olarak uzaklaşmalı ve soğuk kanlı
olmalıyız.

4 ADIM(4T)

1)SAHNEYİ TARAMA:Önce olayın biraz
uzağında olup,olayı gözlemlemeliyiz.
a.Tehlike:Kurtarıcı tehlikeyi gözlemler.
(kendi sağlığı için)
b.Öykü:Sahnedeki olay nasıl gelişti?
c.Sayı:Kaç kişinin ilkyardıma ihtiyacı var?
—–

2)ACİL TARAMA:Temel amacı,kişinin
vital(yaşamsal)fonksiyonlarının(solunum)
sürdürülmesidir.
solunum yolları/nefes/dolaşım
—–
3)TELEFON(HABERLEŞME)
—–
4)GENEL TARAMA:Kişiyi kurtardıktan
ve işimizi bitirdikten sonra,kişiyi son bir kez
gözlemlemeliyiz.
a.Sorgulama
b.Nefes,Nabız,Isı,Renk
—————————————————–
SOLUNUM YOLU
TIKANIKLIKLARI
HEİMLİCHCE MANEVRASI

Solunum yolu tıkanıklıkları sonucu
öksürme yolu ile bu tıkanıklık aşılmaya
çalışılır.Öksürük zayıfladığı veya kesildiği
zaman yapılması gereken,karın boşluğuna
yapılan baskı ile cismin soluk borusunda
dışarı çıkarılmasıdır.

BASKI NOKTASININ BULUNMASI
1)Sağ elin işaret ve orta parmağıyla
kaburganın en alt bölümü bulunur.
2)Sternumun ucu bulunur.
3)Baş parmak sternumun alt ucuna
konur.
4)Bir karış aşağıya inilerekserçe parmak
göbek ucuna yapışır.
5)Karışın tam orta noktasından baskı
yapılır.

ELİN KONUMU
1)Baş parmak ve işaret parmağıyla bir
daire yapılır.
2)Sağ el baskı noktasına konur ve sol el
ile sağ el kavranır(solaklar için tam tersi).
3)Gövde 10-15 derece öne eğilir.
4)Karın kaslarının direncini kırmak için
ilk önce 1 cm kadar basınç uygulanır.
5)Asıl baskı,el geri çekilmeden,hızlı ve
keskin bir şekilde,kesilmeden 5 cm kadar bir
çöküşle baskı yapılır.

NOT.1)Eğer bu baskıyı kendimize yapmamız
gerekirse,bir koltuğun kenarını baskı aracı
olarak kullanabiliriz.
NOT.2)Heimlichce manevrası baskısına önce
ayakta başlanır.
NOT.3)Çok şişman v hamile bayanlarda bu
baskı sternum üzerinden yapılır.Sternumun
alt ucuyla üst ucunun tam ortasına uygulanır.
Basınç tam dik olarak uygulanır.
Heimlichce manevraları ard arda yapıldı-
ğında,her baskı aynı şiddette uygulanmalıdır.
NOT.4)Kişi bayılırsa sıtr üstü yatırılır ve aynı
şekilde baskı uygulanır.Baskı baş parmak aya-
sıyla uygulanır.Dizlerin biraz üstüne,ata biner
şekilde oturulur.
NOT.5)Heimlichce manevrası 1 yaşın üstündeki
herkese yapılabilir.

Kişinin Kendi Diliyle Boğulması

1)Kişi baygınsa
2)Baş pozisyonu öne eğikse
Bu durumda nefes alış verişini sağlamak için,çeneyi ekstansiyon pozisyonuna getirip başı arkaya doğru itmeliyiz.

Suda Boğulma
Genellikle 16-24 yaş arası genç erkeklerde ve 0-4 yaş arası çocuklarda çok sık görülür.

Boğulma Sebepleri:
1)Yüzme bilmemek
2)Alkol ve uyuşturucu kullanarak yüzmek
3)Çeşitli hastalıklar(özellikle kalp krizi ve tansiyon nöbetleriyle,şeker hastalıkları,sara hastalığı)
Yüzme sırasında oluşan kramplar da çok tehlikeli olabilir.
Sara hastaları,küvette bile boğulma tehlikesi geçirebilirler.
Birden soğuk suya girildiği zaman Vagus sinirinden nabza düşüş emri gelir.Buna N.Vagus Refleksi denir.

Hiperventikülasyon Boğulması

Dalış yapmadan önce alınan derin nefes sonucu suda boğulmalar olabilir.Hiperventikülasyon yapılınca suyun altında nefes alma ihtiyacı azalır.Bunun sonucunda vücutta karbondioksit birikmesi oluşur.Önemli olan,vücutta oksijen azalması değil,karbondioksit birikmesidir.
Sudaki boğulmaların sebebi hipoksidir.Yani vücudun oksijen alamamasıdır.Vücuda giren su miktarı çok önemli değildir.

BOĞULMA:Su altında nefessiz kalarak ölme olayıdır.
Boğulma Tehlikesi;su altında nefessiz kaldıktan sonra,en azından bir süre yaşam fonksiyonlarının sürdürülmesidir.
Boğulma Sonucunda:
1)Kişi biraz yaşar ve ölür veya,
2)Kişi tam olarak iyileşir veya,
3)Kişi hasarlı iyileşir(sekel).

Suda boğulmada ilk aşamada akciğerden su çıkartmak çok önemli değildir.Fakat daha sonra,sudaki tuz miktarıyla ilgili olarak akciğer tahribat oluşabilir.Kuru boğulma vakalarında,akciğerde hiç su yoktur.
Boğulmalarda kişi gençse kurtulma şansı yüksektir.
İlk yardım uygulanacak kişinin 5 dakikadan fazla suda kalmamış olması gerekir.İlk yardım çalışmalarında kişinin kalbinin çalışıp çalışmadığının kontrol edilmesi de çok önemlidir.

İDİ /2)ACİL TARAMA:Kişinin yaşatılması için çok önemli bir safhadır.ilk önce kişinin solunumunu kontrol edip,tıkanıklık varsa bunu gidermeliyiz.Öncelikle başı hiper ekstansiyon pozisyonuna getirip,ağzı açıp kişinin ağzında bir şey varsa çıkartmalıyız.Kişinin nefes alıp almadığı kontrol edilir.Kişi nefes almıyorsa;ya solunum yolunda bir tıkanıklık vardır,ya da beyindeki solunum merkezi çalışmıyordur.Bu durumda kişiye 2 kez suni solunum yapılır.Bu nefes toraksı şişiriyorsa solunum yolları açık demektir.Solunum dursa bile kalp bir süre çalışmasına devam eder(yaklaşık 5 dakika kadar).
——————————–

Kalp-Dolaşım Sisteminin Kontrolü

Özellikle soğuk suda oluşan boğulmalarda kalp durması çok sık görülür.Soğuk su boğulmalarında vücut merkez ısısı 32 derece ve altına kadar düştüğünde,durum tehlikeli olabilir.
Soğuk suda boğulan kişiye sert darbeler uygulanmamalıdır.Sadece bu sebepten dolayı kişi yaşamını yitirebilir.Genel taramada,öncelikle vücut ısısı kontrol edilmelidir.Soğuk suda boğulma olaylarında kişiyi ısıtmak da yararlıdır.
Suda boğulma olaylarında,nabız yavaş ve düzensiz işleyebilir.Buna ”aritmi” adı verilir.Bundan dolayı boğulan kişinin nabzını en az 10-15 saniye gözlemlemeliyiz.En düşük nabız bile yeterlidir.Nabzı atan kişiye kesinlikle kalp masajı yapılmamalıdır.Kalp durursa solunum da durur.Fakat solunum durmuşsa kalp max 5 dakika çalışabilir.
Kişide nabız yoksa ve nefes almıyorsa hastaya ”cardiopulmoner canlanma” uygulanır.Yani kişiye suni solunum ve kalp masajı yapılır.
Kalp masajı,kalbin pompalama görevinin dışardan yapılma olayıdır.
Açık kalp masajında başarıya ulaşmak için 2 önemli faktör vardır.Bunlar:
1)Kalbi düzgün bir şekilde sıkıştırmak
2)Sistol ve diastol ritmini yakalamak.
Kapalı kalp masajı,sternumun 3 parmak üzerine,baş parmak ayası kullanılarak yapılır.Kas kuvveti kullanılmadan,sadece vücut ağırlığı ile uygulanması daha doğrudur.Kalp masajı yapılan kişi sert bir zemine yerleştirilmelidir.

Elektrik Çarpmaları

Elektrik çarpmaları vücuda iki türlü zarar verebilir.Birincisi ısı ile vücuda verdiği zarardır.Akım şiddetinin süresi de çok önemlidir.Vücuda giren elektrik enerjisi ısıya dönüşerek kanı kaynıp,dokuları yakabilir.Elektrik çarpması sonucu vücuttaki organlar hasar görebilir.Bunlardan en önemlileri kalp,sinir sistemi ve dokulardır.
U >gerilim(volt)
R= ———————- R>direnç(ohm)
İ >akım(amper)

Acil Tarama

İlk olarak solunum yolu kontrol edilir.Nefes ve kalbine bakılır.Kişi gençse ve şehir ceryanıyla çarpılmışsa,kalp seyrek olarak çalışmasına bir süre devam eder.Buna ”fibrilasyon” denir.Bu olay olduğunda kalbe 5 cm uzaktan,şiddetli bir yumruk atılır.Buna ”prekardiyal yumruk” denir.Amaç seyrek atan kalbi tamamen durdurup kalp masajına başlamaktır.

Yıldırım Düşmesi

Yıldırım düşmesinde arkadan gelen elektrik gücü yaklaşık 1 milyon volttur.Kişi ıslak değilse ve yıldırım kişinin üstüne düşmüşse kişiyi etkilemeyebilir.Buna ”flash over” denir.Akım bu şekilde kişinin üstünden gider.
Elektrik akımından kurtulmanın bir yolu da ”faraday kafesi”dir.Kişi çevresini metal cisimlerle çevirir ama onlara değmez.Bu şekilde kafes kurulur ve elktrik akımının etkisinden kurtulunur.
—————————————————————-

Bal Arısı Sokması

Özellikle aşırı derecede alerjisi olan kişiler için çok tehlikelidir.Hayvan,kişinin vücuduna ”venom” adı verilen zehri enjekte eder.Venom iki çeşit etki gösterir.Bunlar;
1)Toksit etkisi miktarına göre,
2)Solunum yolları tıkanır,hipertansiyon ve şok oluşur.

Yılan Sokması

Zehirli yılanlar,özellikle ülkemizin Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunurlar.Yılan ısırığı çok ciddiye alınmalıdır.Aksi takdirde sonucu ölüme yada sakat kalmaya kadar varabilir.
Yılanın iki sivri dişi vardır.Bu dişlerin biraz ilerisinde zehri enjekte ettiği delikler bulunur.Yılanın zehirlemesi için dişlerini tamamen kişiye geçirmiş olması gerekir.
Yılanın zehrini enjekte ettiği bölgede büyük bir şişlik oluşur.Aynı bölgede yanmayla beraber şiddetli bir ağrı da görülür.
Yılan venomu çok çabuk vücuda yayılır.Yarım saat içinde müdahale edilemezse kişi ölüm tehlikesiyle başbaşadır.Yılan sokmasından sonra yaklaşık 5 dak. içinde kişiye ulaşabilmişsek kurtarma ihtimalimiz %50 dir.Önemli olan,kişinin ısırılan bölgesindeki diş izlerine bıçakla derinliği 1/2 cm olan iki şerit çekilir.Kanama olması kötü değil,aksine yararlı olabilir.Daha sonra o bölgedeki zehir ağız yoluyla emilerek atılır.
Zehirli yılan sokmasında ayrıca antivenom kullanılabilir.
Yılan,akrep,örümcek,yarasa vb. sokmalarda,yaralı bölgeye kesinlikle buz uygulanmamalıdır.

Kuduz

Kuduz virüsü,sinirler yoluyla sinir sistemine ve oradan da beyne kadar yayılabilir.
Kuduz şüphesi duyduğumuz hayvan bizi ısırmışsa öncelikle o hayvanı bulmalı ve 10 gün gözlemlemeliyiz.Eğer hayvan bu süre içerisinde yaşamına devam ediyorsa kuduz şüphesi ortadan kalkar.
Kuduz olan hayvan kişiyi ne kadar beyne yakın bölgeden ısırmışsa tehlike o kadar çoktur.

————————————————————————————
Epidemi:Toplum içerisinde yaygın olan salgın
hastalık.
Endemi:Bir hastalığın,toplumda devamlı olarak yer alması fakat salgın (epidemi)olmaması.

————————————————————-

SPOR YARALANMALARI

Spor yaralanmalarında ilk yardım çalışmaları 4 ana başlıkla incelenir.Bunlar:
R: Rest(dinlenme)
İ: ice(soğutma)
C: Comppression(sıkıştırmalı bandaj)
E: Elevasyon(yaralı bölgenin kalp seviyesine
yada daha yukarıya çıkartılması)

Spor sakatlanmalarının en kısa sürede iyileşmesi ve kişinin tam verime,en kısa sürede ulaşabilmesi için tedavi edilen bölgenin en kısa sürede hareketlendirilmesi sağlanmalıdır.Buna ”erken mobilizasyon”denir.Ayrıca su içerisindeki egzersizlerle de sakat bölgeyi en kısa sürede güçlendirebiliriz.

Önemli(öldürücü) Sakatlıklar

En tehlikeli sakatlıklar beyin travmalarıdır.Kafaya alınan sert darbeler sonucu beyin,kafatasının icinde sarsılır.Bunun sonucu bayılmalar oluşur.Kafaya alınan sert darbeler sonucu,beyinde hücre ölümleri oluşur.Darbe alan bölgede küçük iç kanamalar oluşur.Bunun sonucunda uzun vadede büyük beyin hasarları oluşabilir.
Boyun kırığı çok tehlikeli bir sakatlıktır.Kırılma sonucunda,karotis arteri(şah damarı) kesilebilir.Bunun sonucunda kişi ölebilir.
Burun kırıklarında en önemli olan her iki burun deliğine de tampon uygulanmasıdır.
Toraks kırığı da çok tehlikeli olabilir.Torakstaki kırık ön bölgedeyse yanlardan,yanlarda ise de tokaksı ön ve arkadan toraksa hafifçe baskı uygulanır.Bu baskı sonucunda kırık olup olmadığı tesbit edilir.
Karın bölgesine gelen darbelerde dalak hasar görüp iç kanama oluşturabilir.Bunun sonucunda kişi başta ağrı hissetsek de iç kanama olduğu farkedilmeyebilir.Kişi bu olay sonucu yaşamını yitirebilir.
Vücudun herhangi bir bölgesine yapılan darbeler sonucu kas içerisinde iç kanama oluşur ve bunun sonucunda kasın içi kanla dolar.Bu da çok ciddi bir sakatlıktır.

SICAĞA BAĞLI ACİL DURUMLAR

1)Sıcak Çarpması:Sıçak ülkelerdeki savaşlardaki ölümlerin birçoğu sıcak çarpması sonucu olur.Sporda mukavemet gerektiren sporlarda sıcak çok tehlikelidir.40 yaşın üstündeki kişilerde hafif egzersizlerde bile tehlikeli olabilir.
Sıcak ortamlarda ,merkezi beden ısısı(MBI) 38 derecenin üzerine çıkarsa vücuttaki hücrelerde hasar oluşturabilir hatta hücre olümlerine neden olabilir.MBI en güvenilir dil altından ölçülebilir.MBI,egzersizin şiddetine ve süresine bağlı olarak artar.Bu ısının 41 derecenin üstüne çıkmaması gerekir.

2)Sıcak Yorgunluğu ve Bitkinliği

3)Güneş Çarpması:Sporda fazla görülmez.Çok ender olarak ölümle sonuçlanır.Çıplak kafaya güneş ışınlarının doğrudan etki etmesiyle ,kafatasının altındaki beyin zarının(meninks) tahriş olması ve beyin ödemiyle hasar oluşabilir.

4)Sıcakta Bayılma:Kişi tansiyon düşmesi sonucu bayılır.Kişi bayılınca kendini yere atmalı ve bacaklarını kalp seviyesinden mümkün oldukça yukarıya çıkartmalıdır.Bol miktarda su ve tuz alınmalıdır.Alınan sıvı izotonik ise kandaki tuz oranı kadar tuz alınır(%0.9).Sıcak havalardaki yoğun performanslarda sıvı alınmaması sonucu kandaki potasyum miktarı yükselmesi sonucu kişi ölebilir.
Güneş Çarpması Belirtileri;
Kafa kırmızı renkte ve sıcaktır.Kafatasının altındaki zar kafatasına yapışır.Bunun sonucu kafa hareket etmez.Boyun kasları kasılır.

5)Sıcakta Kramplar:Sıcak havalarda yorgunluk ve sıvı kaybına bağlı olarak oluşur.Bu durumlarda kasları germek ve yumuşatmak gerekir.Olay,omuriliğin sinirler yoluyla kaslara gönderdiği yanlış iletilerden kaynaklanır.

Isı Aktarımı

1)Konduksiyon(doğrudan temas):Bir cisme temas ile yapılır.Suda yapılırsa etkili olur.
2)Radyasyon(ışın yoluyla)
3)Konveksiyon(hava teması)
4)Terleme:Dışarıya sıcak aktarımı için çok önemlidir.

SOĞUKTA ACİL DURUMLAR VE
DONMA

Vücudun genel olarak donması ve merkezi beden ısısının düşmesi olayına ”hipotermi” denir.MBI 35-32 ise hafif ,32-28 ise orta,28 ve altı ise ağır donma olarak kabul edilir.Ağır donma olayı gerçekleştiğinde kalp durur.
Hipotermi olayı olduğunda,kişinin üstündeki ıslak giysiler hemen çıkartılmalı,kişi sıcak ve kuru bir yere götürülmelidir.MBI yavaş bir şekilde normal ısısına getirilmelidir.Kişiye pasif ısıtma yapılmalıdır.(battaniye ile sararak paketleme)
Vücudun lokal olarak belirli bölgelerinin donmasına ”frostbite”denir.Lokal donmada,doku içi buzlanır ve buz kristalleri oluşur.Lokal donmada donan yeri;hareketsiz ve yüksüz tutmalı,pasif olarak ısıtmalı ve ısıtıldıktan sonra kesinlikle tekrar donmamasına dikkat etmeliyiz.Isınıp tekrar donan bir uzul,büyük ihtimalle kangren tehlikesiyle karşı karşıyadır.