Martin LUTHER

Martin Luther ( 10 Kasym 1483 - 17 ?ubat 1546) Alman din reformcusu.


Luther 46 ya?yndaAlmanya'nyn Eisleben ?ehrinde do?an Martin Luther, Erfurt Üniversitesi'nde okudu. Ailesini yapty?y bir ziyaret dönü?ü, Erfurt yolunda yyldyrym çarpma tehlikesiyle kar?yla?ynca ke?i? olmaya karar verdi. 21 ya?yndayken Aziz Augustin tarikatyna ba?ly bir manastyra girip ilahiyat e?itimine ba?lady ve ayny yyl rahip oldu. Ertesi sene Wittenberg Üniversitesi'nde doktorasyny tamamlayarak ders vermeye ba?lady. O günlerde, Roma'nyn görevlendirdi?i bir Dominiken ke?i?i olan Johann Tetzel, Wittenberg civarynda endüljans satyyordu. Luther manastyrdaki günlerinden beri sorgulady?y bu uygulamaya kar?y bir ele?tiri yazdy. Endüljans uygulamasy hakkynda bir tarty?ma ba?latmak niyetiyle 31 Ekim 1517 günü, o dönemde üniversitenin bülten panosu sayylabilecek Wittenberg Kale Kilisesi'nin kapysyna 95 Tez'ini asty. Sonuçta endüljans saty?larynda bir dü?ü? ya?andy.

1518 yylynda Roma'da Luther'in fikirlerine kar?y bir papalyk davasy açyldy. Bu engizisyon davasynda Luther gyyabynda yargylandy. Ymparator Maximillian onu heretik (dinden çykmy?, sapkyn) ilan etti; Luther, suçlamalara cevap vermek üzere Roma'ya ça?ryldy. Ama o, Roma'ya gitmek yerine, Augsburg'ta Kardinal Cajetan'a ifade vermeyi tercih etti. Cajetan ondan fikirlerinden ve Kilise'ye yapty?y saldyrylaryndan vazgeçmesini isteyince, Luther, Wittenberg'e döndü. Burada Kutsal Roma Germen Ymparatorlu?u'nun imparator seçme yetkisi olan Saksonya Dükü III. Frederick onu himayesi altyna aldy. Papa X. Leo, III. Frederick'ten Luther'in sürgüne gönderilmesini talep ettiyse de, dük bu emre itaat etmedi. Bu arada bazy görü?lerinden vazgeçen, hatta Papa'ya bir özür mektubu bile gönderen Luther, Ingolstadt Üniversitesi rektörü Johann Eck ile endüljans konusunda bir münazaraya katyldy. Bu münazarayy Eck kazandy ama Luther, Roma'nyn ?im?eklerini iyice üzerine çekti.

15 Haziran 1520 günü Papa X. Leo, Luther'i bir bildiriyle aforoz etti. Ekim ayynda papalyk bildirisi Luther'in eline geçti ama Erfurt Üniversitesi'ndeki ö?rencileri onu parçalayyp suya atty. Üniversite yetkilileri ise bu olaya müdahale etmedi. Derken Luther, belki de en me?hur kitaby olan Von der Freiheit des Christenmenschen (Hyristiyan Ki?inin Özgürlü?ü Üzerine) isimli kitabyny Papa X. Leo'ya açyk bir mektupla birlikte yayymlady. Onun dü?üncesinin teolojik ve ideolojik temellerini yansytan bu küçük eserin özünde ise Freiheit (özgürlük) kavramy vardyr.

1521 yylynda Luther bu sefer de Ymparator V. Charles tarafyndan Worms Kurulu'na ifade vermek üzere ça?ryldy. Yolda Erfurt, Eisenach, Gotha ve Frankfurt'ta vaazlar verdi ve Worms'a büyük bir kalabalyk e?li?inde zafer kazanmy? komutan edasyyla girdi. Burada kendisinden yazmy? oldu?u kitaplardaki heretik fikirlerinden vazgeçmesi istendi. Luther ?öyle bir ifade verdi: "Kutsal Metinler ve akyl yoluyla ikna edilmedi?im sürece papalar ve konsillerin otoritesini kabul edemem. Zira bunlar kendi aralarynda çeli?mekte ve benim vicdanym da sadece Tanry'nyn sözüne ba?lydyr. Bu sebeple hiçbir görü?ümden dönmüyorum çünkü ki?inin vicdanyna ra?men yazdyklaryny inkar etmesi do?ru ve güvenilir olmaz. Tanry yardymcym olsun".

Worms Kurulu, sonuç alynamadan da?yldy. Luther de yerle?ti?i Wartburg'da Yncil'in Almancaya tercümesine ba?lady. Luther, Wartburg'tayken Wittenberg'te de önemli de?i?iklikler oluyordu: Özel ayin isteklerini reddeden ke?i?ler Augustinien tarikatyny terk etti. Kale Kilisesi'nin rahibi evlendi; ö?renciler Fransisken manastyryndaki suna?y tahrip etti; ayinler Almanca yapylmaya ba?landy ve ?arap kadehi ilk defa kiliseye gelen cemaate de sunuldu. Luther hakkyndaki yasaklamalar kaldyryldy ve o da Wittenberg'e dönerek kilisede vaaz vermeye ba?lady. Nürnberg Kurulu, Luther'den artyk kitap yayymlamamasyny isteyerek Katolik doktrini dy?yndaki vaazlary yasakladyysa da Luther yazmaya devam etti; hatta ?air ve müzisyenlerden ayinlerde kullanylacak yerel dile katkyda bulunmalaryny istedi. 1524, Almanya'da kary?yklyklaryn ya?andy?y bir yyldy. Köylüler Luther'in ö?retileri do?rultusunda ekonomik ko?ullarynyn iyile?tirilmesi için ayaklandy. Liderleri arasynda Wittenberg'te e?itim almy? bir ilahiyatçy olan Thomas Müntzer de vardy. Luther köylülerin saldyrylaryna kar?y bir kitap yazdy ve ayaklanma Frankenhausen'de bir çaty?mada 50 bin kadar köylünün öldürülmesiyle sona erdi, Protestan rahiplerden bazylary Katolik prensler tarafyndan idam edildi ve köylüler Luther'in kendilerini aldatty?yna inandy.

Eski bir rahibe ile evlenmi? olan Luther, 1526'da Deutsche Messe und Ordnung des Gottsdienstes (Almanca Ayin ve Kutsal Merasim Düzeni) adyyla yayymlamy? oldu?u ayinlere ba?lady. 1529 senesinde önce Baty medeniyetini Yslam tehlikesinden korumak için Türklere kar?y sava?manyn her Hyristiyanyn üzerine vazife oldu?unu bildiren küçük bir eserden sonra, Hyristiyanly?yn temel inanç ve doktrinlerinin soru-cevap ?eklinde ö?retildi?i Küçük ve Büyük Kate?izm'i yayymlady. Üç yyl sonra Nürnberg Dini Bary? Komitesi, Alman Protestanlara özgürlük tanydy. Luther, Wittenberg Ylahiyat Fakültesi'nin dekanly?yna getirildi. Sa?lyk sorunlary olmasyna ra?men yazmayy sürdürdü. Önce Anabaptistler (vaftiz uygulamasynyn sadece ergenlikte olabilece?ini iddia eden bir protestan mezhebi) daha sonra Yahudiler aleyhine yazdy ve Kutsal Metinler'den hareketle papaly?a kar?y oldukça a?yr bir dille ele?tiri olarak Wider das Papsttum zu Rom vom Teufel Gestiftet (Roma'da ?eytan Tarafyndan Kurulmu? Papaly?a Kar?y) eseriyle papaly?a son darbesini indirdi. 17 ?ubat 1546 günü do?du?u yer olan Eisleben'de kalp ve böbrek yetmezli?inden öldü.