Altın neden o kadar değerli?

Altın neden o kadar değerli?
Kimyasal elementlerin sıralandığı Peryodik Tabloya baktığımızda, bu tablonun 118 farklı elementten oluştuğunu görebiliriz. Ancak asırlar, hatta binyıllar boyunca insanoğlu bunlardan birisine müstesna bir değer vermiştir - altın.

Peki, dünyada değerli sayılabilecek o kadar nadir element varken, neden illa altın para getiren temel maddenin rolünü oynamaktadır? Neden osmiyum, lityum veya rutenyum değil de altın? Bunun sebebini Columbia Üniversitesi'nden (ABD), kimya mühendisliği alanında uzman olan Sanat Kumar bakın nasıl açıklıyor.


Sanat Kumar bu sorunun yanıtını, Peryodik Tablodaki elementleri "eleyerek" bulmaya çalışıyor. Bildiğiniz gibi elementlerin farklı farklı özellikleri vardır. Bazı elementler normal şartlar altında gaz halinde bulunduklarından bu maddeler baştan eleniyor. Çünkü bir maddeyi gaz halindeyken biriktirmek ve muhafaza etmek çok zordur.

Bazı elementlerin bir başka ortak özelliği de reaktif olmalarıdır. Örneğin lityum havayla temasa geçtiğinde büyük yangınlara meydan verebilir. O yüzden normal şartlar altında olağan maddelerle reaksiyona giren elementlerin de "para maddesi" olma şansı kalmıyor.

Bazı elementler yanıcı ve zehirli olmasa da, normal şartlar altında dağılıp bozulabiliyor. Bu yüzden tabiri caizse kendiliğinden bozulmaya ve yıkıma maruz kalan maddeler de "değerli" olma şansını kaybediyor.

Bunları eledikten sonra Peryodik Tablosunun altında yer alan iki satıra yoğunlaşıyoruz. Buradaki elementlerin adları da küçümsenmeyecek nitelikte: prometyum veya einsteinyum! Yalnız bu elementlerin radyoaktif olduğunu unutmayalım. Cebinize bir miktar einsteinyum koyun ve bir yıl sonra öbür dünyaya biletinizi garantilemiş olursunuz.

118 elementten sadece 30'a yakını gaz değil, yanmıyor ve yıkıma uğramıyor, ve ölümcül değil. Demek ki elimizde "değerli" olmaya aday 30 adet element var. Ama bu arada Sanat Kumar yeni bir şart koşuyor: aradığımız element nadir bulunmalıdır!

Bu yüzden kalan elementlerin çoğu da şansını kaybediyor. Ancak aradığımız "değerli madde" hiç denecek kadar az da olmamalıdır. Böylece sadece göktaşlarıyla dünyamıza gelen osmiyum gibi maddelerin üzerini çiziyoruz.

Sonuca yaklaştık sayılırız çünkü elimizde sadece beş element kaldı: rodyum, paladyum, gümüş, platin ve altın. Şimdiyse devreye tarih giriyor. İnsanoğlu rodyum ve paladyumu ancak 1800'lü yıllardan sonra keşfetmiştir, yani bu tarihten önce bu maddeler hiçbir şey ifade etmiyordu.

Platin de tıpkı altın gibi nehirlerden ve akıntılardan çıkarılıyordu. Ancak eski insanların bu maddeyi eritip madeni para haline getirmeleri mümkün değildi; çünkü platinin erime sıcaklığı 1650 santigrad derecedir. Gümüşe gelince, günümüzde bile belli bir değere sahip bir maddedir, fakat reaksiyona girip zamanla bozuluyor. Bu da gümüşü "o element" olmaktan çıkarıyor.

Ve işte, Peryodik Tablosuna uyguladığımız eleme usulüyle geriye altın kalıyor. Çünkü hem gümüş gibi bozulmuyor, hem platinden daha kolay işlenebiliyor.

Özetlersek altının değerli bir madde olarak kabul görmesi için 7 şarta uyduğunu görebiliriz: gaz değil, reaktif değil, radyoaktif değil, nadir bulunuyor, bulunamayacak derecede az değil, tarihte kullanılagelmiştir, kolay işlenebiliyor. Gariptir ki Peryodik Tablonun keşfinden binlerce yıl önce, insanlar hangi elementin "değerli" olmayı hak ettiğini biliyorlardı.