Bu felaket neden ve sorumlusu kim?

sel felaketi, pek çok soruyu doğurdu. Ama en önemlisi, "Az engebeli bir arazide, bu sel nasıl oluştu?" sorusu!

Bilim adamlarının bugüne kadar yaptığı çalışmalar, "yanlış insan
faaliyetleri"ni öne çıkarıyor: Derelerin, ırmakların, sel yataklarının
Marmara'ya kavuştuğu kıyılar, İstanbul'dan Şarköy'e kadar, jeolojik ve
meteorolojik özellikler dikkate alınmadan yazlıklara kurban edildi. Bu da
yetmedi, son yıllarda dere yatakları, eski vadiler, tarım arazileri
toprakla doldurulup imara açıldı ve hızla yapılaştılar. Yapılaşmaya da
devam ediyor. Kısacası "suya akacak yer bırakılmadı."

Bir akarsuyun sahip olduğu su kütlesinin çok arttığı ve seviyesinin çok
üstlere çıktığı doğa olayları, sel olarak adlandırılıyor. Sel, binlerce
yıldır doğada gerçekleşen bir olay. Selde akarsu, çok büyük bir enerji
kazanır ve önünde hiçbir engel tanımaz. Binlerce yılda oluşturduğu
yatağının üzerine kurulan yerleşim yerlerinden tarım arazilerine,
köprülerden barajlara, önüne çıkan her engeli aşar ya da yıkar. Bazen çok büyük can kayıplardına da neden olur. Selin oluşumundaki en önemli
etkenleri şöyle özetleyebiliriz:

YAĞIŞLAR

Selin en çok rastlanan ve temel nedeni yağışlardır. İklim özelliklerine
bağlı olarak bir coğrafyaya, kısa sürede aşırı miktarda yağış düşmesi,
sellere neden olur.

FİZYOLOJİ

Bir bölgedeki toprağın yapısı, arazinin eğimi, bitki örtüsü, buharlaşmanın
olup olmaması, erozyon, selin oluşumunda ve etkisinde önemli
etkenlerdendir. Örneğin Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi, her tarafı yemyeşil
olmasına rağmen, arazisinin aşırı eğimli olması ve heyelana elverişli
toprak yapısı nedeniyle her yıl sel felaketlerinin yaşandığı bir coğrafya
olarak karşımıza çıkıyor.

İNSAN

Günümüzde insani faaliyetler, coğrafi yapılara aşırı müdahale ve hızla
artan plansız kentleşme, sel felaketlerinin en önemli nedeni olarak
karşımıza çıkıyor. Örneğin Bangladeş gibi tropik bir iklim yapısına sahip
olmamamıza rağmen, mevsim normallerinde düşen yağışların bile birçok büyük kentimizde sellere ve maddi manevi büyük kayıplara neden olmasına sık rastlıyoruz. Trakya gibi selin son derece zor oluşacağı, düz denecek kadar monoton arazi yapısı olan bir coğrafyada bile, aşırı ve yanlış yapılaşma, kıyıların, dere yataklarının yazlıklara, otoyollara kurban edilmesi gibi insani faaliyetler, tanık olduğumuz felaketlere yol açıyor. Doğaya en sık yapılan insani müdahaleler ise şunlar:

- Akarsu yataklarının suyun akışının engelenecek biçimde düzenlenmesi,
değiştirilmesi ya da iskana açılması.

- Akarsuyuyun maksimum ve minimum akış gücüne göre binlerce yılda
oluşturduğu yataklarının daraltılıp imara açılması.

- Sel ve taşkınlarda en önemli engelleyicilerden olan yeşil örtünün yok
edilmesi.

- Eski sel yataklarının, vadilerin hafriyatla doldurulması.

- Sulak alanlarını kurutulup tarım ya da yerleşim alanı yapılması.

HT