Dolaşım Sistemi

Dolaşım Sistemi
Besin ve oksijenin hücreler götürülmesi ve hücrede oluşan atıkların (karbondioksit ve zararlı madde) hücrelerden dışarı atılması dolaşım sistemi ile sağlanır.İnsanda dolaşım sistemi KAN, KALP, KAN DAMARLARI ve LENF SİSTEMİNDEN oluşur.


KALP: Göğüs boşluğunda koni şeklinde olup bir pompa görevi görür. Kanın vücuda dağılmasını sağlar. Kalp iki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere dört odacıklıdır.

Kulakçıklar üste karıncıklar alt’ta bulunur. Kulakçıklarla karıncıklar arasında kapakçıklar bulunur. Kalp üç tabakadan oluşur. İçten dışa doğru;

-Kalbin iç yüzeyi tek sıralı epitel hücrelerinden oluşur. Bu tabakada kan damarı bulunmaz. (Endokard)-Orta tabakada kalp kasları, sinirler ve kalbi besleyen koroner damarlar bulunur. Kalp kası kulakçıklarda ince, karıncıklarda özellikle sol karıncıkta daha kalındır. (Miyokard)-En dış tabakada iki katlı kalp zarı vardır. (Perikard)

v      Kalbin çalışması otonom sinir sisteminin kontrolü altındadır.

v      Kalp kası kasılıp-gevşeme hareketi yapar. Kalp kasının gevşemesi ile odacıklar kan ile dolar, kalp kasının kasılmasıyla da odacıklar içindeki kan pompalanır.

v      Kulakçıklar aynı anda kasılırken sağda bulunan kirli kan temizlenmek üzere akciğere giderken, solda bulunan temiz kan vücuda dağılır.

v      Gevşemiş olan karıncıklara sağ kulakçıktan ve akciğerden gelen kan dolar. Kalbin bir kasılıp –gevşeme hareketine bir kalp atışı denir.İnsanda ATARDAMAR, TOPLARDAMAR ve KILCALDAMAR olmak üzere üç çeşit damar vardır.


ATARDAMAR: Kalpteki kanı uzaklaştırıp götüren damarlardır. Akciğer atardamarı hariç hepsi temiz kan taşır. Üç katlı yapıya sahiptir. En dışta esnek, lifli bağ doku, ortada düz kas doku, en içte ise yassı epitel doku vardır. Atardamar içinde kan akışı hızlıdır. Kanın geri dönmesini engelleyen kapakçıklar damar içinde bulunur. Vücudumuzdaki en büyük atardamar aort atardamarıdır.


TOPLARDAMAR: Organ ve dokulardaki kanı kalbe getirir. Damar içinde kanın geri dönüşünü engelleyen ve kan akış yönünde açılan kapakçıklar vardır. Akciğer toplardamarı hariç hepsi kirli kan taşır. Kan akışı atardamara göre daha yavaştır.


KILCALDAMAR: Atar ve toplardamar arasında bulunan tek katlı yassı epitelden oluşmuş ince damarlardır. Atar ve toplardamarın giremediği doku ve organların arasına girer. Ve kan ile doku arasında madde alış-verişini sağlar.İnsanda büyük ve küçük kan dolaşımı olmak üzere iki türlü kan dolaşımı vardır.



KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI: Kalpte bulunan kirli kanın akciğere gidip temizlendikten sonra tekrar kalbe dönmesidir.



BÜYÜK KAN DOLAŞIMI: Kalpte bulunan teniz kanın vücuda dağılıp kirlendikten sonra kalbe tekrar dönmesidir. Sol karıncıkta başlar , sağ kulakçıkta biter.



TEMİZ KAN: Oksijen ve besin bakımından zengin olan kandır.



KİRLİ KAN: Oksijen ve besin bakımından fakir olan kandır.Damarlar içinde akan kan; plazma ve kan hücreleri olmak üzere iki kısımdan oluşur.       




PLAZMA: (Kan sıvısı) % 90’sudur.Geriye kalan kısmında glikoz, vitamin, mineral, yağ, aminoasit, protein, hormon, üre, tuzlar ile vücudu mikroplara karşı koruyan antikor ve pıhtılaşmayı sağlayan fibrinojen bulunur.




ALYUVAR (ERİTROSİT):

v      Kırmız kemik iliğinde, karaciğer ve dalakta üretilir.

v      Kana kırmızı rengi veren hemoglobin taşır.

v      Kanda en fazla bulunan çekirdeksiz hücrelerdir (1 mm kanda ortalama 3-5 milyon)v      Hücre ve dokulara oksijen taşır.

v      Alyuvar sayısı; yaşa, cinsiyete ve ortamdaki oksijen miktarına göre değişir.




AKYUVAR (LÖKOSİT):

v      Kırmızı kemik iliğinde. lenf düğümlerinde ( dalak ve bademcik) üretilir.

v      Belirli şekilleri olmayan, çekirdekli, beyaz kan hücreleridir.

v      Vücudu mikroplara karşı korur.

v      Mikropları yiyerek (fagositoz) veya mikropları öldürerek (antikorla) vücudu korur.

v      Vücuda mikrop girmesi durumunda sayıları artar.




KAN PULCUKLARI (TROMBOSİT):

v      Kırmızı kemik iliğinde kan üreten dev hücrelerin parçalanmasıyla oluşur.

v      Kanın pıhtılaşmasını sağlar.


TANSİYON: Kanın atardamar çeperine yaptığı itme kuvvetine (basınca) denir.




NABIZ: Kalbin kasılıp gevşemesiyle atardamara yaptığı vurmalar denir. (nabız, kalp atış sayını verir.)




KAN GRUPLARI: Alyuvar, plazmadaki proteinlere göre belirlenir.       

Fenotip     Alyuvardaki antijen     Plazmadaki antikor     Kan Alabildkleri     Kan Verebildikleri
A      A     Anti B     A, O     A, AB
B     B     Anti A      B, O     B, AB
AB      AB     -      A, B, AB, O     AB
O     -     Anti A ve Anti B      O     A, B, AB, O

Kan alış verişlerinde; Her grup kendi grubundan kan alır. Her faktör kendi faktöründen kan alır. Kendi kan grubundan ve kendi faktöründen kan bulunmazsa aşağıdaki çizelgedeki gibi kan alış verişi yapılır.                                                 



Alyuvarda Rh özel proteini taşıyanlar Rh , Alyuvarda Rh özel proteini taşımayanlar Rh dir. Rh faktörüne göre kan nakli;              

   


LENF SİSTEMİ: Lenf sıvısı, Lenf damarı ve Lenf düğümleri olmak üzere üç kısımdan oluşur.       
Lenf sıvısı: Alyuvar taşımayan doku sıvısıdır. Atardamar kılcallarından dokulara çıkan kan sıvısının tamamı toplardamar kılcalı ile geri emilmez. Emilemeyen bir sıvı lenf damarları ile alınarak kan dolaşımına katılır. Lenf sıvısında akyuvar bulunur.

Lenf damarı: Lenf kılcalları ve lenf toplardamarında oluşur. Bir ucu açık diğer ucu kapalıdır.

Lenf düğümü: Dalak, bademcik en büyük lenf düğümleridir. Akyuvar üreterek vücut savunmasında görev yaparlar.                                              



DOLAŞIM SİSTEMİ HASTALIKLARI: Hemofili, Anemi, Lösemi (kan kanseri ) , Hepatit B, Hepatit C, Kuduz, Tifüs, AIDS, Sıtma, Veba, Tetanoz gibi