Nikola Tesla, Sırp kökenli Amerikalı mucit, elektrik mühendisi,
makine mühendisi ve fütürist. Günümüzde alternatif akım elektrik kaynağı
sistemine verdiği katkılarla tanınmaktadır.
Elektrik teknolojisine ilişkin çalışmaları sürekli göz ardı edildi. O,
göz kamaştıran bir zekânın sahibi olmakla birlikte, Edison'un gerisinde
kalmış adsız bir kahramandı.
Uzun boyu, zayıf bedeni ve seçkin tavırlarıyla iğneyle kuyu kazan bir
adam. Ancak, bilinen işçilerden çok farklı olduğu ilk bakışta
seçilebiliyordu. Geçmişiyle yaşadıkları birbiriyle bağdaşmıyordu. Bir
Hırvat rahibin oğlu olarak dünyaya gelen bu kişi, elinde mühendislik
diplomasıyla, umutlarını gerçekleştirmek için 1884'te ABD'ye göç etmiş;
ama, iki kat iş ve aldatmacayla karşılaşmıştı. Dişini tırnağına takıp
çalıştığı o zor günler 3 yıl sürmüştü.
Nikola Tesla, birkaç ay içinde kendini, dünyayı dönüştürecek
teknolojik devrimin merkezinde buldu. O, parlak bilimsel zekâsını
mühendislik yeteneğiyle birleştirerek, ışığın milyonlara ulaşmasını
sağlayan kişi olarak tarihe geçti.
Keşifleri Faraday'ınkilerle aynı düzeydeydi ve başarılarının çağımıza
etkileri ise, Edison'u bile geride bırakacak düzeyde. Öyle ki, günümüzde
pek çok araştırmaya esin kaynağı olması nedeniyle "Çağdaş Prometheus"
diye adlandırılıyor. Tüm bunlara rağmen, çok az kişi Tesla'nın kim
olduğunu biliyor. Onun öyküsü, pek çok başarıya imza atan, yalnız başına
ölmek zorunda kalan, sade yaşamı mum ışığı gibi sönen bir bilim adamının
trajedisi.
Anlatılanlara göre, annesi her günkü gibi çalışmaya giderken,
Hırvatistan'ın küçük köyü Smiljan'da şiddetli bir fırtına patlak
vermişti. 10 Temmuz 1856 gününün gece yarısı, köye şiddetli bir
yıldırımın düştüğü sırada
Tesla dünyaya geldi. Ebe, eline aldığı
bebeği dışarı çıkararak şöyle demişti: "Nikola, fırtınanın oğlu olacak."
Tesla, doğum hikâyesine uygun bir biçimde, çok küçük yaşlardan itibaren
elektrikle ilgilenmeye başladı. Gençlik yıllarında bu tutkusunu akademik
alana taşıdı ve Avusturya'da, Graz Teknik Üniversitesi'nin mühendislik
bölümüne girdi.
Burada, en önemli buluşlarına ilham kaynaklığı edecek bir elektrik
cihazıyla karşılaştı. "Gram dinamosu" olarak bilinen bu cihaz, manyetik
alan içinde sarılı teller yardımıyla bir motor gibi çalışıyordu. Aynı
zamanda, elektrik akımından doğan hareketle jeneratör görevi de
üstleniyordu. 22 yaşındaki Tesla, profesörlerine dinamoların yetersiz
tasarımlarını kökten değiştirebileceğini söyledi. 4 yıl sonra da bu
isteğini gerçekleştirdi ve iki "alternatif akımlı" (AC), motora gücünü
vermek için döner manyetik alan yaratan dahiyane tasarımını
gerçekleştirdi. Yüksek verimli bu yeni "AC indüksiyon motoru"nu
sergilemek arzusuyla yanan bilim adamı, "Continental Edison"da
çalışabilmek için Paris'e taşındı. Şirket,
Edison'un
teknolojik imparatorluğunun Avrupa'daki ayağıydı. Orada buluşunun gücünü
kanıtlayabilir ve icat ettiği indüksiyon motoru, Edison'un şirketinin
Strasbourg'da imzalayacağı prestijli ışıklandırma anlaşmasını
tamamlamasına yardımcı olabilirdi.
Sonunda amacına ulaştı ve 1884'te, Edison'dan kendilerine
katılması için bir çağrı aldı. İlk bakışta, bu gelişme Tesla için
cennetin kapılarının açılmasıyla eşdeğerdi: Edison güçlü bir pratik
zekâya ve ticari öngörüye sahipti. Ancak, teorilere yönelik ne sabrı ne
de anlama yeteneği vardı. Tesla'ya
göreyse, yeni keşifler için, fizik yasalarının derin bir şekilde
incelenmesi gerekliydi. Bu iki farklı mizaç bir araya gelebilir miydi?
Sonuçlara bakıldığında sorunun yanıtı kolayca görülüyor. Kısa bir süre
sonra azılı birer düşmana dönüşeceklerdi.
Aslında her iki taraf da suçlanabilir. Edison, kendi buluşu olan
elektrik ampulü üzerinde odaklanmış ve bunu geliştirmesi için de
Tesla'ya büyük rakamlarda paralar vaat etmişti. Tesla bu teklifi kabul
etti, Edison'un istediği gibi buluşu geliştirdi; ama, kendisine söz
verilen primleri alamadı. Öte yanda, Edison'un büyük yatırım yaptığı
ışıklandırma teknolojisini Tesla'nın sırtına dayayıp, sonra onu yarı
yolda bırakacağı açıktı.
Tesla, aslında sonucu bile bile lades
demişti.
Bu değer bilmezlik karşısında, 1887 yılında Edison'un şirketi için
çalışmama kararı aldı ve canını dişine takmaktan vazgeçti. Bu
aynı zamanda "Akımlar Savaşı"nın da başlangıcıydı.
Çalışmasına ara verdiği bir sırada, ustabaşına, fikir ve projelerini tek
başına geliştirmesine izin verilmesi halinde, elektrikle nasıl harikalar
yaratabileceğine ilişkin hikâyeler anlattı.
Ustabaşı, yeni yatırım olanakları üstünde duran bir kişinin varlığından
bahsetti ve hemen bir toplantı ayarladılar. Birkaç ay içinde şansı
dönmeye başladı. Tesla Elektrik Şirketi adı altında kendi şirketini
kurdu ve alternatif akıma dayalı yeni elektrik teknolojisinin tüm
gereklerini karşılayan anahtar buluşların patentlerini alma yarışına
girdi.
Tesla'nın büyük atağı, tam da Edison'un doğru akıma dayanan
teknolojisinde yaşadığı sıkıntılı döneme denk geldi. Doğru akım,
basitliğine karşın çok önemli bir kusura sahipti. Görece olarak daha
düşük voltaj üretiyor ve tel üzerinde yol alan akım, yaklaşık 800 m.
sonra gücünü yitiriyordu. Bu nedenle Edison, voltajı 100 volta
yükseltmek için her 900 metrede bir güç istasyonu kurmak zorunda
kalıyordu. Tesla'nın AC teknolojisinde bu tür sorunlar yaşanmıyordu.
300.000 volt ve üzerine çıkabilen AC trans-formatörleri, büyük
miktarlardaki elektrik kuvvetinin kilometrelerce uzağa taşınmasına
olanak tanıyor ve diğer tranformatörler de, kuvveti aynı seviyede
tutuyordu. Böylece kuvvet kaybı yaşanmıyordu.
AC sisteminin belirgin üstünlüğüne
rağmen, Edison'un doğru akım üzerine yaptığı yatırımlar, Tesla'nın
sistemi karşısında çabuk pes etmeyeceğinin göstergesiydi. Akımlar Savaşı
1888'de alevlendiğinde, meydana yeni bir rakip daha çıktı: Edison'un bir
başka azılı düşmanı sanayici George Westinghouse...
Ancak, teknolojik yetersizliğini kapatabilmek için ilk kanı Edison
dökmüştü. İlk işi, yüksek voltajlı alternatif akımı karalama kampanyası
başlatmak oldu. O dönemlerde sokaklardaki kedi ve köpekler,
Westinghouse'un geliştirdiği alternatif akım kullanan metal çubuklarla,
elektrik verilerek öldürülüyordu. Ayrıca New York eyaleti yeni bir idam
cezası yöntemi bulmuştu: elektrikli sandalye. Bunda da alternatif akım
kullanı-lıyordu. Edison, kamuoyuna AC'nin kötü amaçlarla kullanıldığı ve
olumsuz bir gelişme olduğu izlenimini vermeye çalışıyordu.
Westinghouse ise, buna misilleme olarak Edison'un doğru akımının bir
bifteğin tek tarafını 100 saniyede pişirebileceğini kanıtladı. Bu bir
strateji ustalığıydı. Ancak, 6 Ağustos 1890'da bir katilin idamında
kullanılan elektrikli sandalyenin etkisini unutturamadı.
Tesla ve ışık topunun gizemi.
Tesla'nın elektrik ve ışık konusundaki başarılarından söz edip bir
konuyu göz ardı etmek, ona haksızlık olur: ışık toplarının kökeni.
Yıldırım düşmesi sırasında yerden sıçrayan ışık toplarının tartışması
200 yıldır sürüyor. 30 cm. çapında ve güç sağlayıcısı olmadan 100
watt'lık bir ampulün gücünde ışık yayan küçük toplar. Bu, genellikle
yıldırımlara bağlanıyor, ancak, nadiren ışığın yansıması şeklinde de
açıklanıyor. Teoriyi ileri sürenler, herhangi bir sıcaklık yaymadığını
ileri sürüyorlar. Oysaki, bu ışık toplarının camı erittiğine ilişkin
raporlar var.
Tesla, benzeri çelişkiler yığınıyla ilgilenmeye 1899 yılında,
Colorado'daki elektrik laboratuvarında başladı. Özel olarak tasarlanmış
cihazlarıyla, doğal yıldırımda meydana gelen 100 milyon voltluk
elektriği üretebiliyordu. Tesla, ürettiği bu yüksek voltajlı elektriğe
rağmen ışık toplarını oluşturmayı başaramamıştı. Ancak, tahta malzemeler
gibi organik maddelerle temas halinde ortaya çıkan elektrik boşalmasını
gözlerken sonuca ulaştı. Yıldırım, bu tür maddelere çarptığında onları
buharlaştırıyor, bir sıcaklık yaratıyor, elektrik yüklü madde de toprak
zemin üzerinde süzülüyordu.
Her zaman olduğu gibi, bu kez de düşüncelerinde haklıydı. Ancak, bu
keşfi zaman içinde unutuldu. 2000 yılının şubat ayında, Yeni Zelandalı
bilim adamları, bu tür ilginç bilimsel deneyleri gerçekleştirdiler.
Bunlardan biri de ışık toplarıydı. Ve Tesla'nın çok önceleri açıkladığı
gibi, bu toplar yıldırımın maddeyi buharlaştırması sonucu doğu-yordu.
Westinghouse, medyadaki olumsuz imajı delmek için bir kumar oynamaya
karar verdi. Tesla'nın alternatif akımını kullanarak yüzlerce madencinin
hayatını kurtaracaktı. Colorado'daki "The Gold King" madeni, ekonomik
olmadığı gerekçesiyle kapatılma tehdidi altındaydı. Herkes, madenin
yakınındaki bir nehirden ucuz hidroelektrik ener-jisinin
sağlanabileceğini ve bunun da madenin kapanmasını engelleyebileceğini
biliyordu. Ancak nehir 3,5 km. uzaklıktaydı. Yani,
Edison'un
doğru akım teknolojisi bu konuda yeterli olmayacaktı.
Westinghouse, alternatif akım sisteminin bunu başarabileceğini kabul
ettirdi ve 1891 yılında, Tesla'nın endüstriyel desteği madene elektrik
taşıdı. Edison karşısındaki bu başarıdan sonra, Westinghouse ikinci
planını hazırladı. Chicago'da 1893'te yapılacak Dünya Fuarı'nın
ışıklandırma anlaşmasını imzaladı. Tesla, izleyenlerin şaşkın bakışları
arasında vücudundan güvenli bir şekilde geçen alternatif akımla
parmaklarının ucundaki elektrik ampullerini yakınca, ikinci zafer de
perçinlenmiş oldu. Edison, doğru akımın gözden düşmesiyle, bu konudaki
rekabeti durdurdu ve başka ilgi alanlarına yöneldi. Şirketi, Tesla'nın
AC teknolojisini elde etmek için Westinghouse'la anlaşma imzaladı. İki
eski düşman kuruluş, Niyagara Şelalesi'nin hidroelektrik enerjisinden
yararlanmak için birlikte çalışmaya karar verdi.
1895 yılında güç istasyonunun açılmasıyla "Akımlar Savaşı"na son
nokta kondu: Tabii ki
Tesla'nın kesin zaferiyle.
Ancak, bir türlü istediği hakkı alamıyordu. Şimdi de Westinghouse
şirketi onun sırtından geçiniyor ve milyonlarca dolar kazanıyordu. Ve
bir kez daha araştırmaları için gerekli parayı elde edememişti. Bu
nedenle, elektromanyetizma gücünden yararlanma konusundaki amaçlarını
gerçekleştirememişti.
Tesla, 1890'ların başında pek çok ilginç keşfe daha imza atmıştı. Dünya
Fuarı'ndaki gösterisi bunlardan sadece biriydi. Bu keşifler arasında,
floresanlı gaz lambası, X-ışınlarıyla deneyler, radyonun keşfinden çok
önce radyo dalgalarıyla ilgili (ABD Yüksek Mahkemesi 1943 yılında
radyonun
Marconi değil Tesla tarafından
keşfedildiğini açıkladı) araştırmalar
bulunuyor.
Ama aralarında en önemlisi, yüksek frekansta elektrik akımı üretmesine
olanak tanıyan ve "Tesla bobini" diye anılan buluşuydu. Tesla,
alternatif akım elektriğinin ilginç özelliklerini keşfetmişti. Yüksek
frekanslı AC, "yüzey etkisi" denilen özelliği nedeniyle, tellerin sadece
dış yüzeylerinde yol alıyordu. Dünya Fuarı'nda vücuduna sardığı
tellerden geçen yüksek voltajlı AC'nin kendisine zarar vermemesinin
nedeni buydu. Dahası, Tesla bobini, radyo ve TV yayınlarının kapısını da
araladı. Yine şaşırtıcı çalışmalarından bir başkası da, havada elektrik
kuvvetinin iletilmesini incelediği deneydi.
Colorado'daki laboratuvarda, yüksek frekanslı elektromanyetik alan
oluşturmak için devasa bir bobin inşa etti. Ve 40 km. uzaklıktaki 200
ampulü yakmak için 10.000 watt gücündeki elektriği hava yoluyla
göndermeyi başardı.
Tesla, elektrik kuvvetini tüm dünyaya taşıyabilmesini sağlayacak çığırı
açan tarihi bir buluş gerçekleştirdiğinin farkındaydı. Ancak, bunu
kanıtlayabilmesi için paraya ihtiyacı vardı. 1900 yılında, ünlü
sermayedar John Piermont Morgan'ın desteğini arkasına aldı ve
patentlerinin kontrolünü elde etme imkânı sağladı.
Ama, yine maddi çıkarların kurbanı olmuştu. Morgan, AC teknolojisini
kullanan elektrik şirketleriyle büyük yatırım ortaklıklarına girişmiş;
Tesla'nın yeni telsiz güç sistemini hayata geçirmesine olanak
tanımamıştı. Morgan, dört yıl boyunca dahiye para ödedikten sonra
projeden mali desteğini çekti. Böylece, Tesla'nın telsiz güç rüyası da
suya düştü. 50 yaşındayken, parasız ve işsiz bir durumda en başa döndü.
İlerleyen yıllarda, otel odalarında yalnız başına yaşayan
Tesla'nın durumu acınacak haldeydi. 5 ya da 8 Ocak 1943'te geçirdiği
kalp krizi sonucunda, New York Oteli'nde hayatını kaybetti. Belki de,
Edison'la o amansız yarışa girmeseydi, şimdi büyük buluşlar anıtındaki
yerini alabilirdi. Onun yerine, adı sadece manyetik alanları ölçmekte
kullanılan birime verildi: "tesla". Bu, insanlığa büyük bir armağan
sunan Prometheus gibi, ışığı günlük yaşama taşıyan Tesla'nın tek
tesellisi.
Nikola
Tesla Gerçeği /
HAARP Projesi Gizemi /
Tesla ve Edison Gerçeği Karşılaştırma /
Nikola
Tesla Kısaca /
Nikola Tesla Kehanetleri /
Nikola Tesla ve İcatları /
'Dünyanın En Büyük Sessiz Mucidi' Tesla /
Nikola
Tesla Sözleri /
Marie Curie Kimdir?
/
Marie
Cruie
/
Edison Hayatı
/
Harezmi Hayatı Kısaca /
Da Vinci Hayatı Kısaca
/
Bilim
İnsanları /
Bilim İnsanları Hayatı Kısaca /
Bilim
Kadınları /
Bilim İnsanı Nasıl Çalışır? /
Aforizmalar /
Bilim İnsanları Capsleri /
Bilim İnsanı Sözleri