1696'da Edirne Sarayı'nda dünyaya geldi. II.Mustafa'nın oğlu ve III.Ahmet'in
yeğenidir. Okul çağına geldiği zaman
babasının hocası Şeyhülislam Feyzullah Efendi'den dersler aldı.
Şehzadeliğinde yüksek fen ve din ilimlerini öğrenerek yetişti. 24 yıl
saltanatta kaldı. Babasının tahttan indirilmesinden sonra padişah olan
amcası III.Ahmet, şehzade Mahmut'un yetiştirilmesine özen gösterdi. III.Ahmet'in
Patrona Halil İsyanı'yla saltanattan indirilmesi üzerine, 30 Eylül
1730'da tahta çıktı. III.Ahmet saltanattan çekilirken yeğenine
nasihatler etti ve tavsiyelerde bulundu.
Sultan I.Mahmut, padişahlığının ilk günlerinde, kendisini tahta çıkaran
isyancıların isteklerini yerine getirmek zorunda kaldı.
Sultan III.Ahmet
devrinde yapılmış olan köşk ve konakların çoğu isyancıların istekleri
sonucu yakılıp yıkıldı. Devlet adamları ve memurlar isyancıların
istedikleri gibi atandı. İsyancıların lideri Patrona Halil Sultan
Birinci Mahmut'a bağlılığını bildirmiş olmakla birlikte, devlet işlerine
müdahale etmekten vazgeçmiyordu. Bu müdahale öyle bir aşamaya geldi ki,
Patrona Halil Sultan Birinci Mahmut'tan kendisini yeniçeri ağalığına
getirmesini ve Rusya'ya karşı savaş açmasını istedi. 15 Kasım
1730 günü tören yapılacağı bahanesiyle saraya çağrılan Patrona Halil ve
yandaşları yakalanarak öldürüldü. Patrona
Halil yandaşları öldürülme korkusuyla tekrar ayaklandılar. Sultan
Birinci Mahmut, Sancak-ı Şerif çıkarttı ve halktan ayaklanmanın
bastırılması için yardım istedi. İsyanlardan bıkmış olan halk, padişaha
yardımcı olarak ayaklanmanın 28 Ocak 1731 tarihinde kısa sürede
bastırılmasını sağladı.
İran Savaşları
Osmanlı kuvvetleri İran seraskeri Ahmet
Paşa ile Erzurum valisi ve Revan seraskeri Hekimoğlu Ali Paşa kumandası
altında iki koldan harekete geçti. 30 Temmuz 1731'de Kirmanşah alındı.
15 Eylül'de Kürican sahrasında İran kuvvetleri bozguna uğratıldı. Urmiye
ve Tebriz ele geçirildi. İran şahının sulh istemesi üzerine Ocak 1732'de
Ahmet Paşa Antlaşması imzalandı. Buna göre Aras nehri iki devlet
arasında hudut kabul edilirken; Revan, Gence, Nahcivan, Bitlis, Şirvan
ve Dağıstan Osmanlılara, Tebriz, Kirmanşah, Hemedan, Luristan ve Erdelan
eyaletleri ise İran'a bırakıldı. Söz konusu antlaşma Osmanlı Devleti'nin
memnun etmedi ve sadrazam azledildi. Dolayısıyla, kırılgan bir barış
ortamı oluştu. İran da kaybettiği Kafkasya topraklarını geri almak için
fırsat kollamaya başladı. 1733'te İran'da iktidarı ele geçiren Nadir
Şah, Osmanlıların eline geçen bölgeleri almak için tekrar savaş açtı.
1735'te Arpaçay'da yapılan muharebeyi Osmanlılar kaybetti. Gence, Tiflis
ve Revan İran'ın eline geçti.
Rusya ve Avusturya Savaşları
Osmanlı Devleti'nin doğuda İran ile
mücadelesini fırsat bilen Avusturya ve Rusya da iki cepheden harekete
geçmişti. Azak kalesini ele geçiren Ruslar, Osmanlıların toparlanmasına
meydan vermeden Gözleve, Kılburun ve Urkapı'yı da işgal ettiler. 12
Temmuz 1737'de harekete geçen Avusturya ordusu ise, Bosna, Sırbistan ve
Eflak'a girdi. Bu mağlubiyetler üzerine I. Mahmut sadarete getirdiği
Muhsinzade Abdullah Paşa'yı Rusya üzerine, Hekimoğlu Ali Paşa'yı da
Avusturya üzerine sefere memur etti. Muhsinzade süratli bir hareketle
Özi ve Kılburun kalelerini ele geçirirken, Hekimoğlu Ali Paşa ise Banya
Luka'yı kuşatan Avusturya kuvvetlerine büyük bir darbe indirdi. Yapılan
savaşta Avusturya kuvvetlerinin asker zayiatı 60 bin idi. Hekimoğlu Ali
Paşa'nın bu zaferi İstanbul'da büyük bir sevince yol açtı.
Avusturya ve Rusya barış istemek zorunda kaldı. Nihayet 18 Eylül 1739'de
yapılan Belgrad Antlaşması'yla Avusturya ile Tuna ve Sava nehirleri
sınır olarak belirlendi ve 1718 yılında imzalanan Pasarofça Antlaşması
ile kaybedilen Kuzey Bosna, Batı Eflak ve Belgrad dahil Kuzey Sırbistan
geri alındı. Rusya ise Azak Kalesi'ni ele
geçirmekle beraber Azak Denizi'nde donanma bulunduramayacaktı.
Kapitülasyonlar
Osmanlılar Atlas Okyanusu ticareti
karşısında gerileyen Akdeniz ticaretini canlı tutmak amacıyla Kanuni
Sultan Süleyman devrinde 1536 yılında müttefiki Fransa'ya ticaret ve
gümrük kolaylıkları sağlamıştı. Tek taraflı olarak verilen bu
ayrıcalıklar süresi bittiğinde uzatılmak suretiyle sürdürülüyordu. Rusya
ve Avusturya ile imzalanan Belgrad Anlaşmalarında arabuluculuk ve
kolaylaştırıcı rol üstlenen Fransa'ya bu kapitülasyonlar 1740 yılında
imzalanan bir anlaşmayla sürekli olarak verildi. XIX. Yüzyıldan itibaren
birçok ülkeye teşmil edilen ve Osmanlı Devleti'nin ekonomisine zarar
vermeye başlayan kapitülasyonlar 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan
Anlaşması ile kaldırıldı.
Avrupa devletleriyle anlaşmalar sağlayan Padişah
I.Mahmut Han, yeniden İran
üzerine döndü. Nadir Şah, bu vaziyet karşısında Osmanlılarla baş
edemeyeceğini anlayınca, Kasr-ı Şirin Antlaşması maddeleri üzerinden
anlaşma teklifinde bulundu ve bu istek kabul edildi (1746). I.Mahmut,
Lale Devri'nde (1718-1730) büyük bir hız kazanan Osmanlı reform
hareketinin Patrona Halil İsyanı ile kesintiye uğradığı bir siyasi
ortamda tahta geçti. Amcası III.Ahmet'in başlattığı reform politikasını
daha çekingen bir üslupla da olsa sürdürmeye gayret etti. İsyandan sonra
duraksayan matbaacılık hamlesinin yeniden canlandırılmasına izin verdi.
Başta Ayasofya kütüphanesi olmak üzere kütüphaneler kurdu. Daha sonra
Nuruosmaniye Camii adını alan camiin Avrupa mimarisi tarzında inşa
edilmesi için Simon Kalfa adlı Ermeni mimarı görevlendirdi ise de, daha
sonra gelen tepkiler üzerine bu projeden vazgeçti.
1729 yılında
Osmanlı Devleti'nin hizmetine giren
Humbaracı Ahmet Paşa'nın öncülüğünde Humbaracı Ocağı büyük bir gelişme
sağladı ve gerek Avusturya'ya gerekse Rusya'ya karşı kazanılan
başarılarda önemli pay sahibi oldu. Zor bir dönemde padişah olmasına
rağmen ülke içinde ve dışında huzuru sağlayan, Osmanlı Devleti'nin
gerileme sürecini bir süreliğine de olsa yavaşlatmayı başaran I.Mahmut,
13 Aralık 1754'te hastalığına rağmen çıktığı Cuma namazından dönerken,
Demirkapı'da at sırtında vefat etti. Yeni Cami Turhan Valide Sultan
Türbesi'nde babası Sultan II.Mustafa'nın yanına gömüldü.
Osmanlı Padişahları / Osmanlı Padişahları Sıralı Listesi / Osmanlı Padişahlarının Ölüm Nedenleri / Osmanlı'da En Güçlü Sultanlar
Bilim İnsanları
/ Ünlü
Yazarlar /
Ünlü
Ressamlar /
Ünlü Müzisyenler /
Türk Büyükleri
/ Türk Bilim
İnsanları /
Ünlü Matematikçiler
/ Ünlü
Fizikçiler