Yaratıcılık bir çok inanışa göre sadece Allah'a özel bir yetenektir.
Yaratıcılık mitolojide, teolojide ve bazen de günlük yasamda tanrılarla
yarış biçiminde görülür. Adem ve havva miti, Prometheus'un atesi
insanlara vermesi miti, üç büyük dinde (Müslümanlik, Hristiyanlik ve
Musevilik) suret resmetmenin veya heykel yapmanın yasaklanması da bu
fikrin yansımalarıdır (May, 1991).
Bu çalışma kapsamında, yaratıcılığı,
insanin, benzeri olmayan yeni bir şey yapması veya olan bir seyi daha
önce girmediği bir biçime sokması olarak tanımlıyoruz. Ancak bu tanim
yeterli değildir. Yapılan yeni seyin,
yaratıcılık olması, toplum için
özel bir değerinin olmasına bağlıdır. Söz konusu özel deger estetik veya
yararlik biçiminde olabilir. Evrensel degerlere aykiri bir yaklaşım çok
yeni ve orijinal ürünler ortaya koysa bile bunu yaraticilik saymak
mümkün değildir. Nazilerin insanları fırınlarda yakmasını bu nedenle
yaratıcılık sayamayız.
Özellikle sanayi toplumu ile birlikte yaraticilik sadece sanat için
gerekli bir yetenek olmaktan çikmis, gerekli ve zorunlu bir is yetenegi
olarak önem kazanmistir. Bilim (Einstein, Edison, Pasteur, Rutherford,
Bell vd) ve sanatta (Jule Verne, Dickens, Tolstoy, Motzart, Bethoven,
Degas, Van Gogh vd) oldugu gibi is alaninda da (Ford, Microsoft, Sony,
Intel vb) yaraticiligini iyi kullananlar yıldızlaşmaktadır. Yaratıcılık
ve yenilikçilik yeni ekonomi formülünün vazgeçilmez bileşenidir (Demiröz,
Temmuz 2001).
- Bireysel yaratıcılık
Yaratıcılık, doğası geregi bireysel bir süreçtir. Yaratici grup
etkinlikleri ise kolaylastirici/hizlandirici etkinliklerdir. Herkesin
bir ölçüde yaratici oldugu ve yaraticiligin gelistirilebilecegi kabul
edilmektedir. Yaratma sürecinin dört asamada ele alinmasi mümkündür:
1.Bilgi toplama,
2. Kuluçka,
3. Fikir veya kesif,
4.Değerlendirme ve
gerçekleştirme. Bu aşamalar düşünmenin aşamalarına benzemektedir. Her
asamada yaratma sürecini kolaylastiracak veya hizlandiracak bir dizi
islem önerilmektedir (Erlendsson, 1999).
Bilgi toplama, konuya iliskin perspektif edinme ve konunun detaylarini
ögrenme asamasidir. Bilgi toplamak için önerilenler:
* Değişik alanlarda okuyun.
* Profesyonel dernek ve gruplara katilin.
* Profesyonel seminer ve toplantilara katilin.
* Yeni yerler gezin.
* Konunuza iliskin herkesle konusmaya çalisin.
* Gazete ve dergilerde konunuza iliskin yazilar arayin.
* Bir konu kütüphanesi olusturun.
* Küçük bir notebook tasiyin ve yararli bilgileri kaydedin.
* Her seyi merak edin.
Kuluçka, bir anlamda toplanan bilginin hazmedilmesi ve/veya
bilinçaltının aktive edilmesi aşamasıdır. Iyi bir kuluçka süreci için
önerilenler:
* Rutin, düsünmeyi gerektirmeyen isler
yapin (evi boyamak, araba yıkamak vb).
* Düzenli olarak egzersiz/spor yapin.
* Oynayin (spor, satranç, dama, yap-boz vb).
* Uyumadan öce konu veya sorunu düşünün.
* Meditasyon yapin veya kendinizi hipnotize etmeye çalisin.
* Düzenli olarak rahat oturmaya ve gevşemeye çalısın.
Fikir, kesif veya bulusun yapildigi veya çözümün bulunduğu asamadır.
Çogu zaman kuluçka aşaması ile keşif aşamasını zamansal olarak ayırmak
mümkün olmaz. Fikir veya kesif aşaması için önerilenler:
* Hayal kurun.
* Hobilerinizle ugrasin.
* Sakin bir ortamda çalisin (örn: isinizi parka götürün).
* Sorunu ikinci plana itin.
* Küçük bir notebook tasiyin ve yararli bilgileri kaydedin.
* Çalisirken aralar verin.
Degerlendirme ve gerçeklestirme, bulusun uygulanabilirliginin
tartisildigi ve bulusun uygulandigi asamadir. Degerlendirme ve
gerçeklestirme cesaret isteyen bir süreçtir. Degerlendirme ve
gerçeklestirme asamasi için önerilenler:
* Egzersiz yaparak, diyet yaparak, ve
dinlenerek enerji düzeyinizi artirin.
* Is planlama sürecini ve isle ilgili herseyi ögrenin.
* Bilgilerinizi, bilgili kimselerle paylasin.
* Sezgilerinize ve duygulariniza dikkat edin.
* Satis sürecini ögrenin.
* Örgüt politikasini ve uygulamalarini ögrenin.
* Baskalarindan tavsiye isteyin (Örn: arkadaslar, uzmanlar).
* Fikirlerinizi gerçeklestirirken karsilastiginiz sorunlari inceleyin.
Herkesten farkli olarak daha fazla yaratici olan/görünen kiside asagida
siralanan özelliklerin oldugu öne sürülüyor (Erlendsson, 1999):
* Zekidirler ama çok parlak olmak zorunda
degildirler. Yaraticilik, çok üst seviyede zekâ gerektirmez.
* Kisa zamanda çok sayida degisik düsünceler üretmede basarilidirlar.
* Benlik degerleri yüksektir. Kendini seven kisilerdir.
* Çevrelerine duyarli, ve baskalarinin duygularini anlayabilen (empatik)
kisilerdir.
* Sorunlarla ugrasmak onlari güdüler.
* Yeterli kanit toplamadan, karar vermekten kaçinirlar.
* Bağımsızlıklarına düskün ve grup onayina fazla değer vermeyen
kisilerdir.
* Zengin ve fantastik yasamaktan hoşlanırlar.
* Kati ve dogmatik değil, esnektirler.
* Küçük detaylardan çok, sorunun anlam ve dogurgulariyla ilgilenirler.
Kendinizin ve ögrencilerinizin yaratıcılığını ortaya çikarmak için,
içimizdeki çocugu ortaya çikarmak gerekmektedir. Bu yolla bir çok engeli
ortadan kaldirabiliriz. Bunun kullanimi yaratıcılığın gelisimini
kolaylastirir.
Tüm insanlarin kendilerine özgü bir yaratici bakis açisi vardir. Çogu
kez farkina varmadan bir çok kez yaratici olma durumunda kalabiliriz. Bu
yaraticiligimizi da fark etmeyiz. Yaratici olmak her insana baska bir
olanak kazandirir. Kimine para, kimine kariyer, kimine kisisel tatmin,
kimine de kendine iyi hissetme gibi. Bunlarin hepsi yaraticiligi tesvik
eder. Bazi durumlarda da
yaratıcılık konusunda insanlarin cesareti
kirilabilir. Ayni durumu ögrencilerinizde de gözlemleyebilirsiniz. Bazi
yeni yöntemler deneyen ve bunun sonucunda basarisiz olan insanlara karsi
asagilayici ve alayci tutum ve davranislar onlarin cesaretlerini
kirabilir. Bunun için ögrencilerin her görüsüne saygiyla yaklasmamiz
gerekmektedir. “”Çocuklarin cahilligine saygi gösterelim.” Cümlesi buna
çok güzel yanit vermektedir. Içimizdeki çocuga açiga çikararak öncelikle
kendi yaraticiligimizi tesvik edelim. Ögrencilerimizin her fikrine çok
önem verelim. Onlarin kendi yaraticiliklarini kesfetmelerini saglayalim.
“Dogru yolda olsaniz bile hareket etmediginiz sürece baskalari
tarafindan geçilmeye mahkumsunuzdur. Will Rogers” Bu sözden de
anlasilacagi gibi yaratici ortamlari olusturmak ve takim olmak
gerekmektedir. Yaratici bir ortam olusturabilmek için; açik fikirlilige
önem veren, sezgi yetenegini gelistiren, esitligi koruyucu, gelistirici,
cesaretlendirici ve açiklayici olunmasi gerekmektedir.
Açik Fikirlilik
Farkli durumlara uyum saglama yetenegini
ve yaraticiligi beraberinde getirir. Ögrencilerin yaratici yaklasim ve
tekniklerle farkli seyler deneyebilmelerine olanak tanir. Açik
fikirlilige önem verilen bir ortamda yaraticilik çabalarina da deger
verilir ve yeni fikirler , herhangi bir yargilamaya tabi tutulmaksizin
objektif olarak degerlendirilir.
Sezgi
Bir egitim kurumunun algisini,
egitenlerin ve egitilenlerin algisinin toplami belirler. Dolayisiyla
sezgisi kuvvetli bireyleri olan bir kurum çevresindeki tüm gelismelerden
haberdardir.
Eşitlik
Her bireye, topluluga kattigi
çesitlilikten dolayi saygi duymalidir. Ayrica ortaya sunulan her fikir
de herhangi bir önyargi güdülmeden kullanima sokulmalidir.
Ögrencilerinizin çözümlerini kullanabilirsiniz.
Gelişim
Fikirlerin özgürce ifadesi tesvik edilir.
Egitim etkinlikleri ve alistirmalar sayesinde elde edilen bilgiler
yaraticiligin gelismesi için temel olusturur.
Cesaretlendirme
Ögrenciler, yaratici düsünme ve yanitlar
üretme konusunda cesaretlendirilmelidir. Yaratici olma çabalarinin
olusmasina olanak veren zaman ve ortam hazirlanmalidir. Özgürlük ve
kendini ifade edebilme firsati da bu tür bir yaklaşıma eklenmelidir.
Açıklayıcılık
Iyi bir iletişim son derece gereklidir.
Yapılması gerekenin açıkça belirtilmesi ve yerinde elestiriler
bireylerin basarisinin temelini oluşturur.
Yaratıcılığın ortaya çıkmasını engelleye ve öldüren klişe ifadelere
birkaç örnek; “Ne kadar aptalsın, bir türlü anlamıyorsun.” , “Saçma
sapan fikirlerinle hepimizi meşgul ediyorsun.” , “Anlamamak için
direniyorsun, daha kaç kez anlatacağım.” , “Benim çözdüğüm gibi
çözeceksin.” Ve diğerleri. Bunlar gibi daha bir çok ifade yaratıcılığı
öldürür.
Nedir yaratıcılık?
Bu sorunun yanıtını
Disney
şirketinden Mike Vance söyle yanıtlıyor: “Yaraticilik yeninin
hazırlanması ve eskinin elden geçirilmesidir.”
Yaratıcılık / Yaratıcı Düşünceyi Uyaran Teknikler / Yaratıcı Düşünceyi Uyaran Teknikleri Uygulama Örnekleri / Tasarımlar
Kişisel Gelişim Tüm Bilgiler / Beyin Hakkında Tüm Bilgiler / Genel Kültür/ Buluşlar / Buluş Hikayeleri / Belirli Günler /
Atatürk'e DairBilim İnsanları / Ünlü Yazarlar / Ünlü Ressamlar / Ünlü Müzisyenler / Türk Büyükleri / Türk Bilim İnsanları / Ünlü Matematikçiler / Ünlü Fizikçiler